Bu yazımızda teknolojik gelişmelerde günümüz dünyasında önemli bir yer tutan mobil oyunların hukuki statüsü ele alınacaktır.
GİRİŞ
Teknolojik gelişmelerin sonucu olarak mobil oyunların geliştirilmesi ve ulaşılabilirliğinin kolaylığı ve aynı zamanda yüksek ekonomik değeri birçok hukuki itilafı beraberinde getirmiştir. Dolayısıyla mobil oyunların hukuki problemlerinin, hangi kapsamda korunacağı ve çözümleneceği oldukça önemlidir.
Fikri mülkiyet hukukunda özellikle Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında mobil oyunlar ve mobil oyunları oluşturan esaslı unsurları fikir ürünleri olması sebebiyle koruma alanı bulur. Mobil oyunların nasıl korunacağına ilişkin olarak patent ya da ticari sırlar, fikri mülkiyet hukukunda değinilebilecek başlıklar olarak örnek verilebilir.
Mobil oyunlarının hak sahiplerinin fikri mülkiyet hukuku kapsamındaki haklarının nasıl korunacağı hususu, mobil oyun sektöründe güvenlik açısından oldukça önemlidir. Mobil oyun sektöründeki azımsanmayacak büyüklük, 2022 yılında dünyada 152 milyar dolar hasılata ulaşmıştır. Mobil oyun pazarı ulaşmış olduğu bu ekonomik büyüklük ile bilgisayar oyunlarını dahi geride bırakarak hasılat anlamında en yüksek ekonomik değere ulaşmıştır.
Daha da büyümesi öngörülen mobil oyun sektörünün, start-up kanalı aracılığıyla günümüzde yatırım alanına dönüşmesi ve aynı zamanda oyun yaratıcılarının üretmeye teşvik etmek için söz konusu koruma oldukça önemlidir.
MOBİL OYUN NEDİR?
Mobil oyunlar, video oyunlarının bir türü olarak ifade edilebilir. Mobil oyunlar cep telefonları veya tabletler gibi taşınabilen elektronik cihazlar için üretilmiş oyunlardır. Geliştirilmesi video oyunlara göre daha kolay olup aynı zamanda potansiyel oyuncu sayısı daha fazladır. Bilgisayar oyunlarının aksine mobil oyunlar, mobil uygulama mağazaları üzerinden ücretsiz olarak indirilebilmektedir.
Günümüz mobil oyunları bakımından temelde üç unsur vardır: Görsel unsur, işitsel unsur ve yazılımsal unsur. Görsel unsur, fotografik ögelerle yansıtılan çevre veya oyun karakterlerdir. İşitsel unsur, oyunda kullanılan müzikler veya ortam sesleri, yazılımsal unsur ise oyunun geliştirilmesinde kullanılan kodlardır.
MOBİL OYUNLARIN ESER TÜRÜNÜN BELİRLENMESİNDE UNSURLARIN ROLÜ NEDİR?
Mobil oyunlar, Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda henüz kendisine düzenleme bulmuş bir husus değildir. Bu sebeple mobil oyunların ilgili kanunun uyarınca hangi eser kategorisi altında inceleneceği oldukça önemlidir. Bu kapsamda da mobil oyunun hangi unsurlarının eser olarak kabul edilebileceği tespit edilmelidir.
Görsel unsurlar bakımından güzel sanat eseri veya sinema eseri olarak nitelendirilebilirliği önemli iken işitsel unsurların, müzik eseri olarak kabul edilebilirliği önemlidir. Yazılımsal unsurun ise bilgisayar programı olarak kabul edilebileceği tartışmalıdır.
MOBİL OYUNLARIN ESER OLARAK KORUNMASI NASIL OLUR?
Bir fikri ürün olan mobil oyunların fikri mülkiyet hukuku kapsamında korunacağı kuşkusuzdur. Ancak bu korumanın hangi kapsamda ve nasıl yapılması gerektiği önemlidir. FSEK m. 1/B’de eser, sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulleri olarak tanımlanmıştır.
Bir fikir ürünün FSEK kapsamında sayılıp sayılamayacağının tespiti için üç unsur dikkate alınır. Bu unsurlar şekli şart, objektif şart ve sübjektif şarttır. Şekli şart, bir ürünün FSEK’te sayılan eser kategorilerinden birine dâhil olması; objektif şart, eser sahibinin objektif olarak algılanabilir nitelikte olması ve sübjektif şart, fikri ürün sahibinin hususiyetini taşıyor olması anlamlarını taşır.
Mobil oyunlar bakımından bu üç şart değerlendirildiğinde fikri ürünün ortaya çıkmasında üreticinin şahsi katkısı olması sebebiyle hususiyetin varlığında da söz edilebilir. Aynı şekilde üreticinin zihninden çıkıp somut hale geldiği ve kullanıcılarında uygulama mağazalarından mobil oyunu tedarik ettikleri için objektif unsur da sağlanmış olur. Bu noktada uygulama tartışmalı olan husus şekli şarta ilişkindir.
Yargıtay, bilgisayar oyunlarının sahip oldukları görsel ve işitsel unsurlarıyla bağlantılı olarak sinema eserine, yazılımsal programlar içermeleri sebebiyle de bilgisayar programına benzeyen özellikleri olması nedeniyle bilgisayar oyunlarını karma nitelikte olduğu şeklinde karara varmıştır.
Söz konusu karardan yola çıkıldığında mobil oyunların da karma nitelikte olduğu söylenebilir. Bu kapsamda mobil oyunların literatüre yeni bir kavram olarak multimedya eser oldukça önem kazanmıştır.
Mobil Oyunların İlim ve Edebiyat Eseri Olarak Değerlendirilmesi Nasıl Olur?
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu madde 2 uyarınca yazılı veya sözlü olarak ifade edilen eserler ilim ve edebiyat eserleridir. İlim ve edebiyat eserleri, bilgisayar programlarını da kapsayacak genişliktedir.
Bu değerlendirme kapsamında mobil oyunlardaki senaryo unsurunun edebi eser sayılıp sayılamamağı da önem arz eder. Mobil oyunlardaki senaryonun yalnızca oyuncuya verilen direktiflerle kalması ya da tıpkı bilgisayar oyunlarındaki gibi komplike olması halinde bile senaryo mobil oyunun asli unsuru olmaz. Dolayısıyla bu kapsamda bilgisayar programlarını değerlendirmek daha doğru olacaktır.
Mobil oyunların, bilgisayar programlarının bu kapsamda değerlendirilip değerlendirilemeyeceğine ilişkin olarak Yargıtay, mobil oyunların yazılım temelli olmalarını vurgulayarak FSEK kapsamında olan korumanın bilgisayar programlarına dair hükümlere ilişkin olacağına karar vermiştir.
Bilgisayar Programlarının Fikri Mülkiyet Haklarının Korunma Şekli Nedir?
Bilgisayar programları, telif hukuku çerçevesinde koruma alanı bulur. FSEK dayanak alındığında yaratıldığı andan itibaren herhangi bir kurucu beyana gerek olmaksızın yaratıcısının sayılır ve fikri koruma başlar. Ancak bu korumanın hukuk düzleminde sonuç doğurabilmesi için üçüncü kişiler tarafından bilinmesi şarttır. Aksi halde kötü niyetli kişiler de hak sahipliği iddiasında bulunabileceklerdir.
Kötü niyetli hak iddiasına oranla daha çok karşılaşılan husus kopyalanması, çoğaltılması ve ticari hakların kullanılmasıdır. Kanun koyucu bu durumu göz önüne alarak tescil ile ispat kolaylığı tanımıştır.
Mobil Oyunların Sinema Eseri Olarak Değerlendirilmesi Nasıl Olur?
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 5. Maddesinde sinema eserleri tanımlanmıştır. Hükmün lafzından yola çıkıldığında kanun koyucunun sinema eserlerini, sinema filmlerinden ibaret görmediği yorumu yapılabilir.
Mobil oyunların da sinema eserleri gibi hareketli görüntülerin art arda gelmesi ile bir sanal gerçeklik ortamı yaratıldığı göz önüne alındığında mobil oyunlarla, sinema eserleri arasında benzerlikler olduğu söylenebilir. Mobil oyunların temelinde bulunan yazılımsal unsur, sinema eserleri ile ayrıştığı noktadır. Bir mobil oyunun yapım sürecinde her zaman bir yazılımcı yer alacaktır.
Mobil oyunları, sinema eseri olarak kabul etmek yazılımsal unsur sebebiyle isabetli olmayacaktır. Ancak burada da mobil oyundaki hareketli görüntü ve oyun karakterleri gibi benzer unsurların varlığı da gözden kaçırılmamalıdır.
MOBİL OYUNLARIN KORUNMASINA İLİŞKİN KARŞILAŞILABİLECEK HUKUKİ PROBLEMLER NELERDİR?
Mobil oyunların yakın tarihli bir kavram olması, profesyonel olmayan kişilerin de mobil oyun üretebiliyor olması gibi hususlar sebebiyle mobil oyunların korunmasında bazı problemlerle karşılaşılmaktadır. İlaveten bu karşılan problemlerin nasıl çözüleceğine ilişkin de kesin bir çözüm yolu bilinmemektedir.
Mobil Oyunların Piyasaya Sürülmesinden Önce Karışılabilecek Problemler Nelerdir?
Bir fikir ürünün eser sahibinin rızası ile halka arz edilmesiyle eser alenileşmiş sayılır. Alenileşme fikri mülkiyet hukuku bakımından oldukça önemli bir eşiği ifade eder. Mobil oyunların alenileştiği ancak henüz piyasaya sunulmadığı zaman aralığında karşılaşılması muhtemel olan temel problem, mobil oyunların fikri mülkiyet hukuku korunmasında mümkün olmayan parçaları açısındandır.
Özellikle fikirler bakımından söz konusu olur. Fikri mülkiyet hukukunda fikir değil, fikrin ifade ediliş biçimi korunur. Bu da ortaya konan fikri üründür, yalnızca fikir değildir.
Mobil oyunların satın alınması sürecinde mobil oyunla ilgili bazı fikirlerin ve teknik bilgilerin karşı taraf ile paylaşılması halinde, bu hususların gizliliği mobil oyun üreticileri bakımından önemlidir. Bu kapsamda paylaşılan bilgilerin ticari sır olarak nitelendirilebilirliği söz konusu olur.
Halbuki tersine mühendislik çalışmalarında ticari sır işlevini yeteri kadar koruyamamaktadır. Çünkü tersine mühendislik gizli kalması gereken bilgileri kolayca açığa çıkartabilmektedir. Mobil oyunlar da bilgisayar programları, yazılım ve kodlama içerdikleri için tersine mühendisliğe elverişlidir. Dolayısıyla ticari iş kavramı, mobil oyunlar için yeterince etkili olmayacaktır.
Bu anlamda mobil oyunların korumasını sağlamak için gizlilik sözleşmesi yoluna başvurulabilir. Mobil oyunların bazı ögeleri itibariyle objektif şartı tam olarak sağlamaması halinde fikri mülkiyet korumasına değil, gizlilik sözleşmesi yoluna gitmek hak kayıplarına yol açmamak için tercih edilebilir bir yöntemdir.
Mobil Oyunların Piyasa Sürülmesinden Sonra Karşılaşılabilecek Problemler Nelerdir?
Mobil Oyunların Klonlanması
Oyun klonlama, popüler bir oyunun ticari başarısından haksız çıkar elde etmek üçüncü kişilerin bu oyunun temel özelliklerini kopyalayarak tamamen aynı olmasa da çok benzeri oyunların üretilmesidir.
Bu kapsamda mobil uygulama mağazalarında ücretli olan mobil oyunların, çok benzer hallerini ücretsiz sunulan klonlarını yapmakta ve haksız kazanç elde etmektedirler.
Bir mobil oyunun klon olup olmadığını anlamak için fikri mülkiyet hukukunun evrensel prensiplerinden olan zorunlu sahneler ilkesine bakılmalıdır. Özellikle kopyalanan kısmın yalnızca genel bir tema mı yoksa üreticinin şahsi yaratımı mı, olduğunun tespitinde bu ilke kullanılmaktadır. Bu ilke uyarınca bulunması zorunlu ve kişiye özgülenemeyecek olan unsurlar koruma kapsamına girmez.
Mobil oyunlar açısından gerçekleştirilen incelmede, ihlal davasında bulunan tarafların oyunları bu ilke çerçevesinde karşılaştırılmalıdır. Bu şekilde gerçekleştirilecek bir incelemede klon olup olmadığını tespiti kolaylıkla yapılabilir.
Mobil Oyun Karakterlerinin Kullanılması
Kurgusal karakter, fikri üründe karşımıza çıkan kimsedir. Bu bir insan, hayvan veya araç olabilir. Bir karakterin üç temel özelliği mevcuttur: isim, fiziksel özellik, kişisel özellik. Bu özelliklerine göre karakterin hususiyeti belirlenir ve hususiyet derecesinin yüksekliğine göre bağlı olduğu eserden ayrı bir korumaya da sahip olur.
Bu değerlendirme kapsamında mobil oyun karakterlerinin de taşıdıkları hususiyete göre mobil oyundan bağımsız olarak da koruma sağlanabilir. Mobil oyun karakterlerinin hangi noktada bu korumadan yararlanacağı hususunda Amerikan Hukuku’ndan çıkan kriterler yol göstericidir.
Bu korumadan yararlanmak için ayırt edici tasvir testi kavramı ortaya çıkmıştır. Ayırt edici tasvir testi, herhangi bir kaynakta karşımıza çıkabilecek alelade bir tip olmasından haricen eser sahibinin hususiyetini yansıtan ve karakterin belirli bir ayırt ediciliğe ulaşmış olması halinden mobil oyundan, eserden bağımsız korunabilir.
SONUÇ
Mobil oyunlar, teknolojik gelişmelerle birlikte özellikle akıllı telefonların kullanımının artmasıyla hayatımıza girmiştir. Mobil oyunların kullanımının hızlı bir şekilde artmış olması ve ekonomik olarak fikir olarak çok değerli hale gelmiştir.
Bu gelişmelerle birlikte mobil oyunlar sebebiyle ortaya çıkan hukuki uyuşmazlıklar da artmıştır. Mobil oyunlara ilişkin hukuk düzleminde meydana gelebilecek olası problemler, mobil oyunun piyasaya sürülmesinden önce veya sonra çıkabilir.
Mobil oyunlar, Fikir ve Sanat Eserleri Kanun’da açık bir düzenlemeye kavuşturulmamasına rağmen fikri mülkiyet alanında korumaya sahip olduğu açıktır. Ancak bu korumanın hangi kanuni hüküm çerçevesinde gerçekleşeceğinin kesinliği yoktur.
Avukat İzmir olarak, hukuki konularda size rehberlik etmek ve sorularınıza cevap vermek için buradayız. Diğer yazılarımıza göz atmak için linke tıklayabilirsiniz.
Yaz Stajyeri Doğa KARATOSUN
Av. Muhittin KURNAZ
Sosyal Medyada Bizi Takip edin
https://www.facebook.com/kapitalhukuk
