GİRİŞ
Kaza tespit tutanağı, trafik kazalarında kullanılan ve kazanın detaylarını, kazaya karışan araçların bilgilerini ve tanıkların ifadelerini içeren resmi bir belgedir. Kaza tespit tutanağının ne şekilde ve kimin tarafından düzenleneceği, kazanın sebebiyet verdiği duruma göre değişiklik göstermektedir.
Kaza tespit tutanakları, kazaların maddi hasarla ya da ölüm/yaralanma ile sonuçlanması gibi durumlarda tutanağın farklı koşullarda tutulmasını gerekli kılmaktadır. Kazanın gerçekleştiği koşullara göre tespit tutanağının da hangi koşullarda, kimler tarafından düzenlenebileceği de bu nedenle farklılık arz etmektedir. İlgili düzenlemeler Karayolları Trafik Kanunu, Karayolları Trafik Yönetmeliğinde ve Yalnız Maddi Hasarla Sonuçlanan Trafik Kazalarında Doldurulacak Kaza Tespit Tutanaklarına İlişkin Genelgede yer almaktadır. Kaza tespit tutanakları, maddi hasarlı ve ölümlü/yaralanmalı kaza tespit tutanakları olmak üzere çeşitlilik göstermektedir.
Maddi Hasarlı Kaza Tespit Tutanağının Sürücüler Tarafından Düzenlenmesi
Bu bakımdan sadece maddi hasarla sonuçlanan bir kaza varsa kaza tutanağı, kazaya karışan sürücülerin tümü; yetkililerin gelmesine gerek görmez ve aralarında kazayı kendi düzenleyecekleri tutanakla tespit etmek noktasında anlaşırlarsa “Maddi Hasarlı Trafik Kazası Tespit Tutanağı” düzenleyip birlikte imza altına alarak olay yerinden ayrılabilirler. Bu anlaşmayı düzenlemiş ve sonradan olay yerinden ayrılmış olan taraflar, meydana gelen zararın sigortaları tarafından veya kendilerince doğrudan karşılanacağını kabul etmiş sayılırlar ve sonradan yetkililerden kaza tespit tutanağı düzenlenmesini isteyemezler.
Sürücüler Tarafından Maddi Hasarlı Trafik Kazalarında Tespit Tutanağı Nerede Düzenlenir?
Taraflarının anlaşma sağladığı durumlarda, yeni bir trafik kazasına sebebiyet vermemek ve trafik akışını engellememek için mümkün olduğu takdirde olay yerinin fotoğrafları çekilerek kazaya karışan araçlar taşıt yolu dışına çıkarılır ve Maddi Hasarlı Trafik Kazası Tespit Tutanağı burada düzenlenir.
Sürücüler Tarafından Düzenlenen Maddi Hasarlı Kazalarda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Maddi hasarlı kazalarda kazaya karışan sürücüler arasında anlaşma halinin olmaması, kazanın ölümlü ya da yaralanmalı bir kaza olması halinde sürücüler zabıtanın iznini almadan zaruret dışında olay yerinden ayrılmamalıdırlar. Kazada ölen, yaralanan veya maddi hasar var ise bu kaza trafiği, can ve mal güvenliğini etkilemiyorsa, sorumluluğun saptanmasında yararlı olacak kanıt ve izler dahil, kaza yerindeki durumu değiştirmemelidirler. Aksi halde sürücülerin cezai sorumluluğu doğmuş olacak ve adli para cezası ödemeleri gerekecektir. (Karayolları Trafik Kanunu m.81/3)
Gerçeğe aykırı tutulan kaza tespit tutanağının diğer bir sonucu ise bu kişiler hakkında sigorta primleri bakımından riski yüksek sigortalı olarak değerlendirmelerine ve poliçelerini yenilemeleri halinde yüksek prim ödemelerine yol açacaktır.
Sürücülerin dikkat etmesi gereken diğer bir husus ise maddi hasarlı kazada kazaya karışan sürücülerin tutanağın doldurulmasına ilişkin aralarında anlaşarak tutanağı kendi içlerinde düzenlemeye karar verdikleri hallerde, tutanak gerçeğe uygun şekilde düzenlenmelidir. Resmi evrak niteliğinde olan kaza tespit tutanağının gerçeğe uygun doldurulmaması halinde özel evrakta sahtecilik (TCK m. 207/1) ve dolandırıcılık suçunun nitelikli hali olan sigorta bedelini alma amacı ile işlenmesi (TCK m. 158/1-k) suçlarını oluşturacak ve bu sürücüler hakkında cezai yaptırıma tabii tutulmasına sebebiyet verecektir. Nitekim Yargıtay da birçok kararında tutanağın gerçeğe aykırı tutulması ile bahse konu suçların oluştuğunu ve bu nedenle kişiler hakkında ceza verilmesine hükmetmiştir.
Trafik Zabıtaları Tarafından Tutulması Gereken Tespit Tutanakları
İlgili mevzuata göre bazı hallerin oluşması durumunda kaza tespit tutanakları trafik zabıtaları, trafik zabıtalarının bulunmadığı ya da yeterli olmadığı hallerde ise genel kolluk tarafından düzenlenmesi gerektiğini belirtmektedir. Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 152. maddesinin ç bendinde ve 156. maddede yer alan aşağıdaki koşullardan,
- Kazaya bir aracın karışması (tek taraflı maddi hasarlı kaza ise),
- Taraflardan herhangi birinin sürücü belgesinin bulunmaması veya belgesinin kullandığı araç cinsi için yeterli olmaması,
- Araçlardan herhangi birinin ülkemizde geçerli zorunlu mali sorumluluk sigortasının olmaması,
- Sürücülerden herhangi birinde alkol, uyuşturucu veya uyarıcı madde aldığı şüphesinin bulunması,
- Kazaya karışan araçlardan herhangi birinin kamu kurum veya kuruluşuna ait olması (Sağlık Bakanlığına ait ambulans ve acil sağlık araçları hariç),
- Kazada kamu malına veya üçüncü kişilere ait eşyaya zarar verilmiş olması.
- Kazanın ölüm ve/veya yaralanma ile sonuçlanmış olması
hallerinden birinin veya birden fazlasının gerçekleşmesi durumunda kaza tespit tutanağı trafik zabıtaları tarafından doldurulmak zorundadır.
Maddi Hasarlı Kaza Tespit Tutanaklarına İtiraz Yolu
Maddi hasarlı kazalarda, kaza tespit tutanakları doldurulduktan sonra hak sahipleri karşı tarafın veya kendi araçlarının zorunlu mali sorumluluk sigortalarını (ZMMS) ya da kendi araçlarının kasko sigorta poliçeleri ile söz konusu tutanak ve kazaya ilişkin diğer belge ve delillerle sigorta şirketine başvuruda bulunur. Sürecin başlatılmasından sonra sigorta şirketleri ve Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi (SBM) arasında kazaya ilişkin sorumluluk ve kusur değerlendirilmesi aşamasına geçilir ve sorumluluk oranları hesaplanır. Oranlar üstünde mutabık kılındıktan sonrasında sigortalı olan taraflar için itiraz yolu aşaması başlar.
Kaza tespit tutanağına göre belirlenen kusur oranlarının, kaza tespit tutanağının doğru olmadığı beyanı ile yanlış hesaplandığını gerekçesi doğrultusunda bir defaya mahsus olmak üzere sigortalılar olaya ilişkin savlarını destekleyen ek belgelerle 5 gün içerisinde sigorta şirketlerine ya da Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi üzerinden karara itirazda bulunulabilir. 5 günlük itiraz süresinin kullanılmadığı, itirazda bulunulsa da talebin karşılanmadığı durumlarda söz konusu itirazların yapılıp çözülmesi için hukuki sürecin başlatılması gerekmektedir.
Trafik Zabıtaları Tarafından Tutulan Kaza Tespit Tutanaklarına İtiraz Yolu
Trafik zabıtaları tarafından tutulan trafik kazası tespit tutanaklarına ilişkin olarak itiraz yoluna ait sürecin ne şekilde olacağına yönelik bir düzenleme yürürlükteki kanunlarda ya da mevzuatlarda ayrıca yer almamaktadır. Sürece yönelik izlenebilecek itiraz yolu için hukuki sürecin başlatılması gerekmektedir. Bu bakımdan adli ve idari yargı kollarında görülmekte olan benzer dava konusunda Uyuşmazlık Mahkemesinin verdiği karar önem arz etmektedir. Bahse konu 25/06/2018 tarihli, 2018/375 Esas ve 2018/435 numaralı kararda, “…Trafik kazası tespit tutanağı, kazaya karışan taraflar arasında çıkabilecek hukuki uyuşmazlıkların çözümüne esas olacak ve trafik zabıtasınca düzenlenecek bir belge olup, idari işlem niteliği de bulunmayan bu belgenin, adli yargı yerlerinde çözümlenecek uyuşmazlıkların görümü sırasında o mahkemelerce değerlendirilecek olduğundan, ölümlü/yaralamalı maddi hasarlı kaza tespit tutanağına yönelik davanın idari yargı yerinde görülmesi olanağı bulunmamaktadır…” demek sureti ile adli yargı kolunu ve davada yer alan Sulh Ceza Hakimliğini görevli kılmıştır.
Yapılan itiraz tutanağın yanlış tutulmasından kaynaklı olarak haksız kusur oranın çıkmasından kaynaklandığı için yargılama aşamasında veya kazanın gerçekleştiği yer Sulh Ceza Hakimliğine başvurarak trafik zabıtasının düzenlediği kaza tespit tutanağına itirazda bulunabilir.
Ne yazık ki trafik kazaları çok sıklıkla karşılaşılan, maddi ve manevi boyutları açısından ağır yükümlülükler ortaya çıkaran durumlardır. Sonuç olarak, trafik kazaları sonrasında hak kaybına uğramamak için sürecin sıkı bir şekilde takip edilerek prosedürlerin uygulanmasını sağlamak gerekmektedir. Hak kaybına uğramamak için sürecin bu alanda uzman bir avukat danışmanlığında ilerletilmesi sonradan geri alınması çok zor ya da mümkün olmayan sonuçların doğmasını engelleyecektir.
İzmir avukat olarak, hukuki konularda size rehberlik etmek ve sorularınıza cevap vermek için buradayız. Diğer yazılarımıza göz atmak için linke tıklayabilirsiniz.
Stj. Av. Edanur ERTÜRK
Av. Şükran Şevval KURNAZ
Sosyal Medyada Bizi Takip edin
https://www.facebook.com/kapitalhukuk
