5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun geçici 11. maddesinde, “hükümde belirtilen koşullarla sınırlı kalmak kaydıyla”, mahkeme kararı aranmaksızın ad ve soyad düzeltilmesi düzenlenmiştir. Yazımızda öncelikle bu hükümle ve Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünün açıklaması gereğince e-Devlet sistemi üzerinden yapılabilecek ad ve soyad değişikliği başvurusunun koşulları detaylı olarak ele alınacaktır.
Mahkeme Kararı Aranmaksızın Ad ve Soyad Düzeltilmesinin Koşulları Nelerdir?
5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun geçici 11. maddesi şu şekildedir:
GEÇİCİ MADDE 11- (Ek:6/12/2019-7196/61 md.) (1) Kişinin üç yıl içerisinde yerleşim yerinin bulunduğu nüfus müdürlüğüne yazılı olarak başvurması kaydıyla; 21/6/1934 tarihli ve 2525 sayılı Soyadı Kanununun 3 üncü maddesine aykırı soyadları ile yazım ve imla hatası veya düzeltme işareti kullanılmamasından kaynaklanan anlam değişiklikleri bulunan, genel ahlaka uygun olmayan, toplum tarafından gülünç karşılandığı değerlendirilen ad ve soyadları, mahkeme kararı aranmaksızın, il veya ilçe idare kurulunun vereceği kararla bir defaya mahsus olmak üzere değiştirilebilir. İl ve ilçe idare kurullarının vereceği karar kesindir. Soyadı değiştirilen erkek ise kendisi ile birlikte varsa karısının ve müracaat tarihinde ergin olmayan çocuklarının da soyadları düzeltilir. Soyadı değiştirilen kadın ise kendisi ile birlikte ergin olmayan evlilik dışı çocukları varsa onların da soyadları düzeltilir. Bu maddede belirlenen sürenin bir katına kadar uzatılmasında Cumhurbaşkanı yetkilidir.”
Yukarıdaki hüküm uyarınca, mahkeme kararı aranmaksızın ad ve soyad düzeltilmesine ilişkin bu usul;
- Soyadı Kanunu’nun 3. Maddesine aykırı,
- Yazım ve imla hatası veya düzeltme işareti kullanılmamasından kaynaklanan anlam değişiklikleri bulunan,
- Genel ahlaka uygun olmayan,
- Toplum tarafından gülünç karşılandığı değerlendirilen,
ad ve soyadlarının il veya ilçe idare kurulu tarafından verilecek kararla değiştirilmesine yöneliktir.
Yukarıda belirtilen gerekçeler dışında kalan ad ve soyadı değişikliği talepleri için mahkeme kararının alınması gerekmektedir.
Önemle belirtelim ki, e-Devlet sistemi üzerinden başvuru yapabilme imkânından önce de zaten başvurucular nüfus hizmetleri müdürlüklerine giderek belirtilen koşullara dayalı olmak şartıyla başvuru yapabilmekteydi. Bu sebeple esasen getirilen yenilik, kişileri şahsi olarak nüfus müdürlüklerine gitmek zorunda bırakmayıp, kolayca e-Devlet kapısı üzerinden başvurabilme imkânı tanımaktan ibarettir.
Kimler Başvurabilir?
- Ad ve soyadlarında noktalama, harf ve düzeltme işareti eksikliği bulunup değiştirmek isteyenler:
Örneğin; “Havva” isimli bir kişinin nüfusa “Hava” olarak kaydedilmesi,
“Saadet” isimli bir kişinin nüfusa “Sadet” olarak kaydedilmesi,
“Kâmil” isimli bir kişinin nüfusa “Kamil” olarak kaydedilmesi
- 2525 sayılı Soyadı Kanununda belirtilen umumi edeplere uygun olmayan ve toplum tarafından gülünç ad veya soyadı olduğu değerlendirilenler:
Örneğin; Deli, Satılmış, Kuzu, Koyun, Aman, vs.
- Ayrı yazılmış olan adların birleştirilmesini ya da bitişik şekilde yazılmış olan adların ayrı yazılmasını isteyenler:
Örneğin; Alican / Ali Can,
Fatma Nur / Fatmanur
Yukarıda belirtilen sebeplerden birisinin varlığı halinde, mahkeme kararı olmaksızın ad ve soyad değişikliği başvuruları e-Devlet sistemi üzerinden yapılabilir.
Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü, 23.08.2022 tarihinde yaptığı kamuoyu duyurusuyla birlikte düzenlemenin sonradan Türk vatandaşı olanları kapsamadığını duyurmuştur. “Söz konusu düzenlemeden sadece doğumla Türk vatandaşı olan kişiler yararlanabilmektedir. Sonradan Türk vatandaşlığını kazanan kişiler kapsam dışındadır.” [1].
Başvurular Ne Zamana Kadar Yapılabilir?
Yukarıda belirtilen nedenlere dayanan ad ve soyadı değişikliği başvuruları, e-Devlet sistemi aracılığıyla veya yazılı olarak kişinin yerleşim yeri nüfus müdürlüklerine başvuru yapması kaydıyla 24 Aralık 2022 tarihine kadar yapılabilecektir.
Nerelere Başvurulabilir?
Yukarıda belirttiğimiz sebeplerden biriyle, ad ve soyadı değişikliği başvuruları, e-Devlet aracılığıyla veya yazılı olarak il/ilçe nüfus müdürlüklerine yapılabilir. Yurt dışında bulunan vatandaşlar başvurularını dış temsilciliklere yapabileceği gibi e-Devlet sistemi üzerinden de yapabilirler.
Ad ve Soyadı Değişikliği Hakkında Genel Düzenleme Nedir?
Önemle belirtmemiz gerekir ki hukukumuzda isim değişikliği konusunda asıl yetkili yer mahkemelerdir. Yukarıdaki belirttiğimiz, e-Devlet sistemi üzerinden başvuru yapabilme olanağı sağlayan prosedür, sadece saydığımız sınırlı koşullar nedeniyle getirilmiş istisnai bir düzenlemedir. Nitekim, Türk Medeni Kanunu’nun “Adın değiştirilmesi” başlıklı 27. Maddesi uyarınca, “Adın değiştirilmesi, ancak haklı sebeplere dayanılarak hâkimden istenebilir.”
Aynı şekilde Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun “Nüfus davaları” başlıklı 36. Maddesi uyarınca:
(1) Mahkeme kararı ile yapılan kayıt düzeltmelerinde aşağıdaki usûllere uyulur:
- a) Nüfus kayıtlarına ilişkin düzeltme davaları, düzeltmeyi isteyen şahıslar ile ilgili resmî dairenin göstereceği lüzum üzerine Cumhuriyet savcıları tarafından yerleşim yeri adresinin bulunduğu yerdeki görevli asliye hukuk mahkemesinde açılır.
Anılı hükümler dolayısıyla, kişinin adın değiştirilmesi konusundaki talebi, Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun geçici 11. maddesinde sayılan (yazım ve imla hatası, genel ahlaka uygun olmama, toplum tarafından gülünç değerlendirilen) sınırlı sebeplerden değilse, bu talebini mahkemede açacağı dava yoluyla öne sürmesi gerekmektedir. Dolayısıyla kişilerin isim değişikliğine yönelik keyfi taleplerinin, e-Devlet sistemi üzerinden yapılacak başvuruyla yapılması mümkün değildir.
Mesela, kişi akrabaları veya çevresi tarafından farklı adla tanınıp çağrılıyorsa ve bu sebeple ismini değiştirmek istiyorsa, isim değişikliğine yönelik yapacağı başvuruyu nüfus müdürlüklerine yazılı olarak veya e-Devlet sistemi üzerinden yapacağı başvuruyla yapamaz. Bu nedenle asliye hukuk mahkemesinde dava açması gerekmektedir. Benzer şekilde kişi, Ali olan eski isminin öncesine ya da sonrasına gelecek şekilde Ali “Mehmet” şeklinde bir isim eklemek istiyorsa, yine bu talebini dava yoluyla öne sürmesi gerekmektedir. Ancak bu şekilde açılacak davalarda, TMK, m.27 hükmü gereği “haklı bir sebebin” varlığı aranmaktadır. Hâkim haklı sebebin varlığına kanaat getirdiği takdirde ismin değişikliğine izin verecektir.
Sonuç olarak, isim değişikliği konusundaki başvurular eğer 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanununda sayılan, yazımızın başında belirttiğimiz sınırlı sebeplerden birine dayanıyorsa, e-Devlet sistemi üzerinden öne sürülebilecek, eğer isim değişikliğine yönelik talep sayılan bu sebeplerden biri değilse, mahkeme yoluyla öne sürülecektir.
Diğer yazılarımıza göz atmak için linke tıklayabilirsiniz.
Hukuk Öğrencisi Doğukan YILMAZ
Av. Ezgi ELBASAN
Sosyal Medyada Bizi Takip edin
https://www.facebook.com/kapitalhukuk
https://www.instagram.com/kapitalhukuk/
https://tr.linkedin.com/company/kapi%CC%87tal-hukuk
Kaynakça
- Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü, “Mahkeme Kararı Olmaksızın Ad ve Soyadı Değişikliği Uygulamasına İlişkin Kamuoyu Duyurusu” https://www.nvi.gov.tr/mahkeme-karari-olmaksizin-ad-ve-soyadi-degisikligi-uygulamasina-iliskin-kamuoyu-duyurusu (Erişim tarihi: 26.08.2022)
