Yabancıların sınır dışı edilmesi (deport) 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun da özel olarak düzenlemiştir. Sınır dışı kararı sadece valilik tarafından alınabilir. Valilik tarafından alınan bu idari karar denetime tabidir.
YUKK madde 54 ihlal edildiğinde valilikler, 48 saatlik değerlendirme süresi içinde karar vermek durumundadır. İlgili kanun hükmünü ihlal eden kişiler hakkında verilen sınır dışı kararı (deport) yabancıya, temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir. Bu karara karşı yabancı dilerse idare mahkemesinde dava açarak yargı yoluna başvurabilir. Yargı kararı sonuçlanıncaya kadar yabancı sınır dışı edilemez. Hakkında sınır dışı edilme kararı alınan kişi bu süreci doğru bir şekilde avukat yardımı ile yürüterek sınır dışı kararına karşı itiraz hakkını kullanabilir.
YUKK madde 54’e göre;
1)a) 5237 sayılı Kanunun 59 uncu maddesi kapsamında sınır dışı edilmesi gerektiği değerlendirilenler
b) Terör örgütü veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olanlar
c) Türkiye’ye giriş, vize ve ikamet izinleri için yapılan işlemlerde gerçek dışı bilgi ve sahte belge kullananlar
ç) Türkiye’de bulunduğu süre zarfında geçimini meşru olmayan yollardan sağlayanlar
d) Kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar
e) Vize veya vize muafiyeti süresini on günden fazla aşanlar veya vizesi iptal edilenler
f) İkamet izinleri iptal edilenler
g) İkamet izni bulunup da süresinin sona ermesinden itibaren kabul edilebilir gerekçesi olmadan ikamet izni süresini on günden fazla ihlal edenler
ğ) Çalışma izni olmadan çalıştığı tespit edilenler
h) Türkiye’ye yasal giriş veya Türkiye’den yasal çıkış hükümlerini ihlal edenler
ı) Hakkında Türkiye’ye giriş yasağı bulunmasına rağmen Türkiye’ye geldiği tespit edilenler
k) Uluslararası koruma başvurusu reddedilenler, uluslararası korumadan hariçte tutulanlar, uluslararası koruma başvurusu kabul edilemez olarak değerlendirilenler, uluslararası koruma başvurusunu geri çekenler, uluslararası koruma başvurusu geri çekilmiş sayılanlar, uluslararası koruma statüleri sona eren veya iptal edilenlerden haklarında verilen son karardan sonra 6458 Sayılı Kanunun diğer hükümlerine göre Türkiye’de kalma hakkı bulunmayanlar
j) İkamet izni uzatma başvuruları reddedilenlerden, on gün içinde Türkiye’den çıkış yapmayanlar
k) Uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından tanımlanan terör örgütleriyle ilişkili olduğu değerlendirilenler
YUKK madde 54’ün birinci fıkrasının (b), (d) ve (k) bentleri kapsamında oldukları değerlendirilen uluslararası koruma başvuru sahibi veya uluslararası koruma statüsü sahibi kişiler hakkında uluslararası koruma işlemlerinin her aşamasında sınır dışı etme kararı alınabilir.
İlgili kanun hükmü dışında sınır dışı kararı alınamayan haller yani geri gönderme yasağı da ayrıca düzenlenmiştir. Madde 55’e göre sınır dışı kararı alınamayacak haller tarafı olduğumuz uluslararası anlaşmalar nedeni ile bağlayıcıdır. Kanun çerçevesinde bu kişiler deport edilemez.
YUKK madde 54 çerçevesinde hakkında sınır dışı kararı alınan yabancı, hakkında verilen karar yargı yoluna taşıyıp İdare mahkemesi valilik kararını iptal ederse, yabancı Türkiye’de kalmaya devam edebilir.
Sınır dışı kararının tebliğinden itibaren 7 gün içinde sınır dışı kararı veren valiliğin bulunduğu yerdeki idare mahkemesinde dava açılabilir.
Sınır Dışı Kararı
Sınır Dışı Kararı Alınması Sonucu Terke Davet
Hakkında sınır dışı kararı (Deport) alınan yabancı karara itiraz etmezse ve karar kesinleşirse Türkiye’yi terk etmeleri için en az 15 gün en fazla da 30 günlük süre tanınır. Bu süre içerisinde Türkiye’yi terk etmeyen kişi için ülkeye giriş yasağı kararı alınabilir. Sınır dışı kararı alındığında Çıkış İzin belgesi verilerek bu kişilerin Türkiye’den çıkışı sağlanır. Bazı durumlarda bu kişilere ülkeyi terk etmesi için nakdi destek de sağlanabilir.
Sınır dışı kararı alınması sonucu terke davet kuraldır. İstisnai olarak bazı kişiler terke davet edilmeden direkt olarak sınır dışı edilir.
Sınır Dışı Kararı ve İdari Gözetim Kararı
Hakkında sınır dışı etme kararı olan kişiler valilik tarafından idari gözetime alınırlar. Bu karara idari gözetim kararı denir. Hakkında idari gözetim kararı alınabilecek kişiler;
Kaçma ve kaybolma riski olanlar
Türkiye’ye giriş ya da çıkış kurallarını ihlal eden kişiler
Sahte ya da asılsız belge kullanan kimseler
Kabul edilebilir mazereti olmadan Türkiye’yi terk etmesi için kendilerine tanınan sürede çıkmayanlar
Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturan kişiler
Sayılan bu durumlarda hakkında idari gözetim kararı verilenler Geri Gönderme Merkezlerinde tutulur. Geri Gönderme Merkezinde bu kişiler en fazla 6 ay kadar kalabilir. Bu süre yabancının doğru bilgi vermemesi ya da görevliler ile iş birliği yapmaması neticesinde 1 kereye mahsus olmak üzere 6 ay daha uzatılabilir.
İdari gözetim kararı ayda 1 düzenli olarak kontrol edilir. Eğer idari gözetim kararı devamına gerek görülmüyor ise bu durumda idari gözetim kararı kaldırılıp yerine alternatif yükümlülükler getirilebilir.
Bu yükümlülükler; teminat, elektronik izleme, belirli adreste oturma, bildirimde bulunma, kamu yararına hizmet için gönüllü olarak görev alma, geri dönüş danışmanlığı ve aile temelli geri dönüş seçeneklerinden biri olabilir. Alternatif yükümlülükler ise en fazla 24 ay süre ile yabancıya yüklenebilir. Yabancı alternatif yükümlülüklere uymuyorsa tekrar idari gözetim altına alınır.
Yabancı elektronik izleme yükümlülüğüne tabi tutulmuş ise bu durumda kendisi, temsilcisi ya da avukatı verilen karara karşı Sulh Ceza Hakimliği’ne başvurabilir.
Geri Gönderme Yasağı
6458 sayılı kanuna göre sınır dışı kararı alınabilecek haller dışında hakkında sınır dışı kararı alınamayacak olanlar da ayrı olarak düzenlenmiştir. Aynı kanunun 55. maddesinde kimlerin geri gönderme yasağı kapsamında olduğu ya da sınır dışı edilemeyeceği açıkça belirtilmiştir. Bu kişiler, hakkında sınır dışı kararı alınacak kimseler olsa da sınır dışı edilemeyeceklerdir.
Madde 55’e göre;
Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı konusunda ciddi emare bulunanlar
Ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülenler
Hayati tehlike arz eden hastalıkları için tedavisi devam etmekte iken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkânı bulunmayanlar
Mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurları
Tedavileri tamamlanıncaya kadar, psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağdurları
