Bu yazımızda e-Ticarette fikri hak ihlalleri ve hukuki çözüm yolları ele alınacaktır.
GİRİŞ
Geçmişten günümüze internet teknolojisinde yaşanan yeni gelişmeler, bireylerin ve toplumun yaşamının her alanına etki eder hale gelmiştir. Bireylerin hayatını kolaylaştıran ve ekonomik kalkınmayı artıran bu gelişmeler, birtakım hukuki ihtilafları da beraberinde getirmiştir.
İnternet kullanımının dünya genelinde gittikçe artan oranda yaygınlık kazanmasıyla insanların ticari alışkanlıkları da önemli ölçüde değiştirmiştir. Özellikle e-ticaret siteleri, maliyetlerinin önemli derecede düşük olması ve hedef kitleye global düzeyde erişim kapasitesi sunması nedeniyle geleneksel ticarete oranla daha tercih edilen bir sistem halini almıştır.
İnsanoğlu bu yeniliklerle hemen hemen her ihtiyacını elektronik ortamda yer alan alışveriş platformlarından karşılamaya başlamıştır. E-ticaret siteleri, tüketicilerin talep etmiş oldukları ürünlere yönelik olarak geniş bir kategori sunarken aynı zamanda taklit ürünlerin de satışının yaygınlaşmasına olanak vermeleri sebebiyle günümüzde fikri hak uyuşmazlıklarının tarafı haline gelmişlerdir.
FİKRİ HAK NEDİR?
Fikri haklar, ilim-edebiyat eserleri, musiki eserler, güzel sanat eserleri ve sinema eserlerinden doğan, yaratıcılığını ortaya çıkaran bireylere bu alanda geniş haklar sunan ve yasalarla bunu teminat altına almaya yarayan haktır. Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda fikri hak tanımı yer almamakla birlikte, eser sahibinin hakları kanunun üçüncü bölümünde düzenlenmiştir.
Fikri haklar, hakkın sahibine egemenlik çerçevesinde geniş bir tasarruf yetkisi sağladığından, herkese karşı ileri sürülebilen mutlak haklar içinde sayılabilir.
Mutlak haklar kategorisinde yer alan fikri haklar; sınai mülkiyet hakları, marka, patent, coğrafi işaret, endüstriyel tasarım olmak üzere beşe ayrılmaktadır.
E-TİCARETTE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARININ İHLALİ
Elektronik alanda yaşanan teknolojik gelişmeler ışığında, bireylerin kullandıkları e-ticaret platformlarının giderek yaygınlaşması karşısında fikri mülkiyet haklarına karşı yapılan saldırılarda aynı oranda artmıştır.
Fikri mülkiyet haklarının ihlali, arkasında hiçbir haklı nedene dayanmadan fikri mülkiyete konu olabilecek bir e-ticaret ürününden izinsiz olarak yararlanmayı, o ürünü çoğaltıp kullanmayı veya yaymayı ifade etmektedir.
FİKRİ MÜLKİYET HAKLARININ İHLALİNİN SONUÇLARI NELERDİR?
Dijital ortamda gerçekleşen bu ihlaller sonucunda, eser sahibi maddi ve manevi yönden ağır zararlarla karşılaşmaktadır. Özellikle son zamanlarda e-ticaret uygulamalarının kullanımlarının tavan seviyelere ulaşmasıyla eser sahibinin fikri hakları bakımından saldırıya uğramasında, onu mali açıdan içinden çıkılmaz durumlara sürüklemesi kaçınılmaz bir gerçektir.
E-TİCARETTE FİKRİ HAK İHLALLERİNİN ÖNÜNE NASIL GEÇİLİR?
Fikri haklar çerçevesinde kabul edilen ülkesellik ilkesi gereğince bu hakların internet ortamına aktarılmasıyla hukuki uyuşmazlıklar gündeme gelmeye başlamıştır. Bazı kuruluşlar fikri hakların ihlal edilmesinin bir nebze olsun önüne geçebilmek ve evrensel bir koruma sağlamak amacıyla çalışmaya yönelmişlerdir. Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO) bu çalışmalara hız kazandıran kuruluşlardan biridir.
Fikir ve sanat eserlerinin internet vasıtasıyla dijital ortama entegre edilmesiyle klasik koruma yöntemleri etkisiz hale gelmiştir. Bundan dolayı elektronik ticarette fikri hak ihlallerinin önüne geçmek adına uygulanan yeni sisteme “Uyar-Kaldır Sistemi” denilmektedir.
İhlallerin tespiti ve engellenmesi hususunda uyar-kaldır sisteminin zaman geçtikçe çok daha pratik ve işlevsel bir hal almasını mümkün olduğu ve giderek kullanımının yaygınlaşacağı düşünülmektedir. İhlalleri engelleme hususunda önemi bulunan bu sistemi incelemekte hukuki yarar bulunmaktadır.
UYAR-KALDIR SİSTEMİ NEDİR?
Uyar – Kaldır sistemi; belirli haklar ile koruma altına alınan bir içeriğin, dijital bağlamda eser sahibinden izinsiz olarak yer aldığı saptandığında, internet site yetkililerine yapılan uyarı ile hiçbir hakka dayanmadan kullanılan içeriğin o siteden kaldırılmasını isteme hakkıdır.
Tanınan bu hakla, internet içerik üreticileri tarafından, içeriğin üretildiği elektronik ticaret platformuna başvurarak, hukuki yola gidilmeden de bazı sonuçlar elde edilebilir.
UYAR-KALDIR SİSTEMİ NASIL İŞLER?
Elektronik ticaret platformları, kendi algoritmaları vasıtasıyla denetimlerini gerçekleştirerek üç denetimden geçememiş hesapları kendi içerik alanlarından silme gibi uygulamaları mevcuttur.
Bu bildirimi almış olmasına rağmen, harekete geçmeyip, içeriği kaldırmayan site yetkililerinin tazminat yükümlülüğü ile karşılaşmaları ise kuşkusuzdur.
FİKRİ MÜLKİYET HAKKI İHLALİNDE SORUMLU KİMDİR?
Fikri mülkiyet hakları ve ihlallerine yönelik olarak temel alınan Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve Sınai Mülkiyet Kanunu’nda e-ticaret platformlarının, hukuki sorumluluklarını ele alan düzenlemeler hâlihazırda bulunmamaktadır. Bundan dolayı hak ihlali ile karşı karşıya kalan kişi veya kurumlar, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun ve 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’daki düzenlemelere başvurmalıdırlar.
5651 sayılı kanunda yer alan tanımlamalara göre, içerik sağlayıcı “internet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü bilgi veya veriyi üreten, değiştiren ve sağlayan gerçek veya tüzel kişiler”; yer sağlayıcı ise “hizmet ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan veya işleten gerçek veya tüzel kişilerdir.”
Bu tanımdan e-ticaret sitelerinin yer sağlayıcı olduğu anlamı çıkmaktadır. E-ticaret platformlarının fikri mülkiyet hakkı ihlallerinden kaynaklanan hukuki sorumluluğu, kendilerine, yer sağladıkları ortamda fikri hakkını ihlal eden bir içerik bulunduğunun bildirilmesi fakat bildirime rağmen içeriğin kaldırılmaması ile başlamaktadır.
Eser sahibi kendisine ilişkin içeriğin 3 gün içinde yayından kaldırılmasını istemesin rağmen, ihlal devam ediyorsa, hukuki bir yol olarak cumhuriyet savcılığına başvuru yaparak ilgili içerik sağlayıcısından verilen hizmetin durdurulmasını talep etme hakkı düzenlemiştir.
Bu durumda yer sağlayıcıya, ihlal edilen hakkın türüne bağlı olarak başvurulacak kanun yolu da değişmektedir. İhlal edilen hak fikri hak ise FSEK, sınai hak ise SMK kapsamında dava açılması yoluna gidilip davada nelerin talep ve tazmin edilebileceği konusunda da yine aynı kanun hükümleri uygulanacaktır.
İçerik sağlayıcılar ise, internet ortamında kullanıma sundukları her türlü içerikten sorumlu tutulacaklardır. İçerik hazırlanırken, içeriğin özgünlüğüne dikkat edilmesi, taklitten uzak durulması, içerik sağlayıcıları, hukuki yaptırımlardan uzak tutacaktır.
Fikri mülkiyet hakkı elektronik ticaret platformları üzerinden ihlal edilen kişi veya kurumların, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu madde 4 uyarınca, öncelikle içerik sağlayıcısına veya buna ulaşılamaması halinde yer sağlayıcısına başvuruda bulunmaları gerekmektedir.
E-TİCARET KANUNUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİK KAPSAMINDA GETİRİLEN YENİ DÜZENLEME
E-ticaret sitelerinin, yükümlülükleri incelendiğinde, yer sağlayıcısı olarak, yayınlanan içerikleri kontrol etmek ve haksız bir eylem neticesinde ortaya çıkan hukuka aykırı durumun varlığını araştırmak zorunda olmadığı ifade edilmiştir.
Bununla birlikte 2022 yılında kanunda yapılan değişiklikle, ticaret sitelerine, fikri hak sahibinin, fikri mülkiyet hakkı ihlali ile karşılaştığına dair şikâyeti üzerine, şikayete konu ürünü yayımdan kaldırarak durumu hak sahibine bildirme yükümlülüğü getirilmiştir.
SONUÇ
Yazımızda konu ile ilgili olarak e-ticaret platformlarında sık sık karşılaşılan fikri hak ihlalleri, ihlal karşısında kimlerin sorumlu olacağı ve hukuki yolları genel hatlarıyla açıklandı.
Günümüzde giderek yaygınlaşan e-ticaret modeli, ticaretin sınırlarını genişletmekle ekonominin gelişmesine katkı sunmaktadır. Bu sayede kişi veya kurumlar, diledikleri yerde ve zamanda istedikleri elektronik ticaret platformlarından ihtiyaçlarını en hızlı şekilde karşılamaktadırlar. Bununla birlikte ticari sınırların bu denli genişlemesi, dijital platformlarda fikri hak ihlalleri ile daha sık karşılaşılmasına da zemin hazırlamaktadır.
Karşılaşılan bu ihlaller nedeniyle, hem fikri hak sahipleri maddi- manevi zarara uğramakta hem de toplum, sahte ve düşük kalitedeki ürünlere maruz kalmaktadır. Bu bakımından, internet ortamında ve bilhassa e-ticarette, fikri hak sahiplerinin haklarını güvence altına alacak sistemin getirilmesi zorunluluk arz etmektedir.
İzmir en iyi avukat olarak, hukuki konularda size rehberlik etmek ve sorularınıza cevap vermek için buradayız. Diğer yazılarımıza göz atmak için linke tıklayabilirsiniz.
Yaz Stajyeri Seçil ÇALIŞKAN
Av. Muhittin KURNAZ
Sosyal Medyada Bizi Takip edin
https://www.facebook.com/kapitalhukuk
