YABANCI ARAÇLARIN KAZA YAPMASININ HUKUKİ SONUÇLARI

TÜRK VE YABANCI PLAKALI ARAÇLARIN TARAF OLDUĞU ÇİFT TARAFLI TRAFİK KAZALARINDA İZLENMESİ GEREKEN USUL HAKKINDA DETAYLI BİLGİLER

Türkiye, ülke sınırları içinde karayollarında seyahat edecek taşıtlar için trafik sigorta yaptırılmasını zorunlu kılmaktadır. Zorunlu olan ve bedensel veya maddi zarara uğranılması karşısında bir nevi araç sahibini, araç sahibi ile beraberinde seyahat edenleri korumayı amaçlayan bu sigortanın amacı ‘Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortası (ZMMS)’ olarak karşımıza çıkmaktadır. Bir başka deyiş ile ‘Trafik Sigortası’ olarak da isimlendirilmektedir. Bu yazımızda kaza kavramı bu açıdan ele alınacaktır.

KİMLER ZMMS YAPTIRMAK ZORUNDADIR?

Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortası’nı 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu ve sair kanunlara göre yaptırmak zorunda olanlar ise şu şekildedir:

1. Araç Sahibi, İşleten, Girişimci

• 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 3 ve 85’inci maddesi ile sonraki maddelerdeki tanımlara göre, araç için adına yetkili idarece tescil belgesi verilmiş veya sahiplik veya satış belgesi düzenlenmiş olan araç sahibi,
• Motorlu aracın sahibi olan veya mülkiyeti muhafaza kaydıyla alıcı sıfatıyla sicilde kayıtlı görülen veya aracı uzun süreli kiralama, ariyet veya rehin gibi hallerde kiracı, ariyet veya rehin alan, aracı kendi hesabına ve tehlikesi kendisine ait olmak üzere işleten ve araç üzerindeki fiili tasarrufu bulunan, aracın kullanılmasından ekonomik çıkar ve yarar sağlayan işleten,
• Motorlu aracın bir teşebbüsün unvanı veya işletme adı altında veya bu teşebbüs tarafından kesilen biletle işletilmesi halinde motorlu aracın işleteni ve bağlı olduğu teşebbüsün sahibi olan gerçek veya tüzel kişiler (girişimci),

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 91’inci maddesine göre Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortası yaptırmak zorundadırlar.

1. Motorlu Araçla İlgili Mesleki Faaliyette Bulunanlar

• 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 104’üncü maddesine göre motorlu araçlarla ilgili mesleki faaliyette bulunan teşebbüs sahibi, gözetim, onarım, bakım, alım-satım, araçta değişiklik yapılması amacı ileveya benzeri bir amaçla kendisine bırakılan bir motorlu aracın sebep olduğu zararlardan dolayı işleten gibi sorumlu tutulur. Dolayısıyla motorlu araçlarla ilgili mesleki faaliyetlerde bulunanlar da belirli bir sorumluluğa haiz olduklarından ötürü Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortası yaptırmak zorundadırlar.

1. Motorlu Araç Yarış Düzenleyicileri

• 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 105’inci maddesinin 3’üncü fıkrasına göre yarış düzenleyicileri, yarışa katılanların ve yardımcı kişilerin yarış sırasında üçüncü kişilere vermeleri olası zararları karşılamak üzere bir Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortası yaptırmak zorundadırlar.

1. Motorlu Araç Römorkları ve Çekilen Araç

• 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa göre, bir römorkun veya yarı römorkun ya da çekilen aracın sebep olduğu zararlardan dolayı, çekicinin işleteni, motorlu aracı işletenin sorumluluğuna ilişkin hükümlere göre sorumlu tutulur.

1. Devlet ve Kamu Tüzel Kişileri

• 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 106’ncı maddesine göre, genel bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idarelere, il özel idarelerine ve belediyelere, kamu iktisadi teşebbüslerine ve kamu kuruluşlarına ait motorlu araçların sebep oldukları zararlardan dolayı, bu kanunun işletenin hukuki sorumluluğuna ilişkin hükümleri uygulanır.

1. Yabancı Plakalı Araçlar

• 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 91’inci maddesinin 6’ncı fıkrasına göre, turistlere ait taşıtlarla, uluslararası çok taraflı veya karşılıklı anlaşmalar kapsamına giren yabancı plakalı taşıtların Türkiye’de uluslararası anlaşmalarla kabul edilmiş sigortaları yoksa, bunlar için zorunlu mali sorumluluk sigortası Türkiye sınırlarına girişleri sırasında yapılır. Üstelik (eski 1615 sayılı Gümrük Kanunu’nun uygulanmasına ilişkin 4458 sayılı Gümrük Kanununa göre yayınlanan ) Gümrük Yönetmeliklerinin (eski 1299/d) yeni 587’nci maddesinin d bendi ile 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 91’inci maddesinin 6’ncı fıkrası çelişmektedir. Çünkü Yönetmeliğe göre ‘Yeşil Kart Sigorta Poliçesinin süresi bitmiş veya Green Card’larda Türkiye rumuzunun (TR) üzeri çizilmiş ise, böyle bir taşıtın Türkiye’ye girişine izin verilmez.”
• Eğer Yeşil Kart Sigortası bulunmayan (Green Card’sız) bir aracın Türkiye’ye girmesine izin verilmişse ya da girişi gözden kaçmışsa, bu bir “hizmet kusuru” olur; böyle bir aracın kazaya karışması durumunda (sigorta limitleri söz konusu olmaksızın) zararın tamamından devletin ilgili birimi sorumlu olur.

YEŞİL KART SİGORTASI NEDİR?

Trafik kazalarında mağdur olan kişilerin haklarının güvence altına alınabilmesi için, ülkemizde Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortaları mevcuttur. Ancak, bu sigortalar, sigorta poliçesinin düzenlendiği ülke sınırları içerisinde gerçekleşen kazalar ile ilgili olarak güvence sunmaktadır.5 Mart 2013 tarihinde 28578 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan Güvence Hesabı Yönetmeliğinin 3’üncü maddesinin 1’inci fıkrasının (ı) bendine göre Yeşil Kart Sigortası ‘Motorlu araçların Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasına dair Avrupa Sözleşmesi uyarınca düzenlenen sigortayı ifade eder.’ şeklinde tanımlanmaktadır. Yani Yeşil Kart Sigortası için bir nevi Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortası’nın uzantısı şeklinde bir yorum yapabiliriz.Yeşil Kart Sigorta sistemi vesilesi ile, 15 Eylül 2015 tarihi itibariyle sisteme üye 47 ülkeden herhangi birinde plakası kayıtlı olan araç sahibi, sınırda başka bir sigorta poliçesi yaptırmak zorunda kalmaksızın, üye 47 ülkeden herhangi birine geçtiğinde, gidilen ülkenin hukuksal düzenlemesi kapsamında başka herhangi bir işlem veya masraf gerektirmeksizin, seyahat edilen ülkenin yapılmasını zorunlu tuttuğu sorumluluk sigortasını yaptırmış kabul edilmektedir.Bir başka deyişle Yeşil Kart Sigortası, seyahat edilen ülkede yabancı plakalı araç sahibinin üçüncü şahıslara vereceği veya üçüncü şahısların sigortalıya vereceği zorunlu trafik sigortası kapsamındaki zararları gidermeye yönelik güvence sağlar.

YEŞİL KART SİGORTA SİSTEMİ

1949 yılında, Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu Alt Komitesi, üye ülkelerin hükümetlerine tavsiyede bulunarak, daha öncesinde dört İskandinav ülkesinin kendi aralarında uyguladıkları trafik sigorta sisteminin, diğer Avrupa ülkelerini de kapsayacak şekilde genişletilmesi gerektiğini ifade etmiştir.Tavsiye kapsamında, üye olacak ülkelerde, ulusal düzeyde Yeşil Kart Bürolarının kurulması da yer almıştır. Yeşil Kart Bürolarının temsil kapsamında iki görevi bulunmaktadır. Bunlardan ilki yeşil kart sigorta sertifikası düzenlemek ve diğeri de zararların karşılanmasını sağlamaktır.Pratiğe dönük olarak yeşil kart sisteminin nasıl işlediği ile ilgili olarak somut bir örnek sunulmasının, izahat açısından fayda sağlayabileceğini düşünmekteyiz:

• Sisteme üye ülkeye kayıtlı yabancı plakalı bir araç, Türkiye’ye geldiğinde, ülke sınırları içerisinde herhangi bir kişiye ya da araca çarpıp bedensel veya maddi bir zarara yol açar ise, şöyle bir süreç ortaya çıkacaktır:
• Zarara uğrayan taraf, kazaya dair tüm belgeler ile birlikte (Bu belgelerin neler olduğuna dair detaylı bilgiyi tarafımıza ulaşarak öğrenebilirsiniz.), tedvir bürosu niteliğinde olan Türkiye Motorlu Taşıt Bürosu’na (TMTB) gerekli başvuru belgeleri ile başvuruda bulunacaktır.
• TMTB yetkilileri talebi, bir dosya numarası altında ele alarak, ödeme bürosu niteliğindeki yabancı plakalı aracın kayıtlı bulunduğu ülke Yeşil Kart Bürosuna

YEŞİL KART HANGİ ÜLKELERDE GEÇERLİDİR?

Yukarıda da değindiğimiz üzere yeşil kart sigortalarının geçerliliği, yeşil kart sigortasını kapsayacak ülke/ülkelerin bu sigorta sistemine üye olmasına bağlıdır. Yani Yeşil Kart Sigorta sistemini benimsemeyen, bu sisteme üye olmayan ülkeler için yapılmış Yeşil Kart Sigortası geçersiz olup kaza durumunda güvence sağlayamayacaktır. Bu sebepten dolayı Yeşil Kart Sigortası sistemine üye olan ülkelerin hangi ülkeler olduğu bilmek büyük önem arz etmektedir.15 Eylül 2015 tarihi itibariyle Yeşil Kart Sigorta Sistemine üye 47 ülke bulunmaktadır. Bu ülkelerin hangi ülkeler olduğu ve bu ülkelerin kodları, Türkiye Motorlu Taşıtlar Bürosu’nun güncel açıklamalarına göre şu şekildedir:

• Avusturya (A) – Letonya (LT)
• Arnavutluk (AL) – Litvanya (LY)
• Andorra (AND) – Malta (M)
• Azerbaycan (AZ) – Fas (MA)
• Belçika (B) – Moldova (MD)
• Bulgaristan (BG) – Makedonya (MK)
• Bosna Hersek (BIH) – Karadağ (MNE)
• Beyaz Rusya (BY) – Norveç (N)
• İsviçre (CH) – Hollanda (NL)
• Kıbrıs (CY) – Portekiz (P)
• Çek Cumhuriyeti (CZ) – Polonya (PL)
• Almanya (D) – Romanya (RO)
• Danimarka (DK) – Rusya (RUS)
• İspanya (E) – İsveç (S)
• Estonya (EST) – Slovakya Cumh. (SK)
• Fransa (F) – Slovenya (SO)
• Finlandiya (FIN) – Sırbistan (SRB)
• İngiltere ve Kuzey İrlanda (GB) – Tunus (TN)
• Yunanistan (GR) – Türkiye (TR)
• Macaristan (H) – Ukrayna (UA)
• Hırvatistan (HR)
• İtalya (I)
• İran (IR)
• İrlanda (IRL)
• İzlanda (IS)
• Lüksemburg (L)

 YABANCI PLAKALI ARAÇ TÜRKİYE’DE KAZA YAPARSA NE OLUR?

Sigorta hukuku alanında ve bu hukuk dalına sirayet eden birçok konuda kıstas olarak alınan, ayrıca çoğu tazminat hesaplamasında esas alınan bir öge olarak kusur, yabancı plakalı araçların kayıtlı bulunduğu ülke sınırlarında kaza yapmaları durumunda da esas alınmaktadır. Yani yabancı plakalı araçların Türkiye kara yollarında kaza yapmaları durumunda ne gibi sonuçlarla karşılaşılabileceği hususu, kazaya karışan tarafların kusur sorumluluklarına göre değerlendirilmelidir.

a)  Kazada Kusuru Bulunan Taraf Türk Plakalı Araç Olursa

–  Şayet yabancı plakalı araç ile Türk plakalı araç çift taraflı bir trafik kazasına taraf olurlar ve bu çift taraflı kazada kusur Türk plakalı araca ait ise, yabancı plakaya sahip araç sahibi kazaya ilişkin tüm evrakları ile birlikte Yeşil kart sigortasını yaptırdığı ülkedeki yani plakasının kayıtlı olduğu ülkede bulunan Büro’ya başvurmalıdır. Yabancı ülkede bulunan bu büro zararın tazmini için Türkiye’de bulunan Türkiye Motorlu Taşıtlar Bürosu’na başvuracaktır.–  Eğer yabancı plakalı aracın Yeşil Kart Sigortası yoksa veya vadesi geçmiş ise bu durumda nasıl bir durum ortaya çıkacağı bilhassa nasıl bir aksiyon adımı alınacağı hakkında 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 96’ncı maddesinin 1’inci maddesine göre,  yabancı plakalı taşıtların Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanlıkça belirlenecek usul ve esaslara göre Türkiye’de geçerli sigortaları yoksa bunlar için zorunlu mali sorumluluk sigortası Türkiye sınırlarına girişleri sırasında yapılır. Eğer böyle bir poliçe mevcut değil iken yurda araç girişi yapılmış ve kazaya neden olmuş ise, bu durumun hizmet kusuru olarak değerlendirilmesi gerektiği ve bu durumda sigorta limitleri söz konusu olmaksızın zararın tamamından idarenin sorumlu olacağı ifade etmektedir.

b)  Kazada Kusuru Bulunan Taraf Yabancı Plakalı Araç Olursa

–  Birçok Yargıtay kararına da konu olmuş bu durum vuku bulduğunda kusursuz Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortası sahibi Türk plakalı araç sahibi, işleteni veya girişimcisi, yabancı plakalı aracın Yeşil Kart Sigortasının yapıldığı yani plakanın kayıtlı olduğu ülkede bulunan Büro’ya başvuracaktır.(Hangi ülke Yeşil Kart Sigortası’nı benimsemiştir konusuna yukarıdaki başlıkta yer vermiştik. Bu büroların açık adreslerine ise linkinden ulaşabilirsiniz.)Yargıtay’ın vermiş olduğu kararlar ışığında oluşan genel kanaat ‘Yabancı plakalı aracın Yeşil Kart Sigortasını yaptırdığı yabancı sigorta şirketine başvurmanın tercih edilmemesi; o ülkede bulunan Büro’ya başvurulmasının tercih edilmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Bu kararlardan örnekler aşağıdaki gibidir:

• Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 2006/7645 E., 2007/10526 K., ve 10.07.2007 Tarihli Kararı: ‘Karar başlığında davalı olarak “Sparkasse Versıcherung’a izafeten Türkiye Motorlu Taşıt Bürosu” yazılması gerekirken davalı adının yanlış yazılması da doğru olmamıştır.’
• Yargıtay 11.Hukuk Dairesi 2003/7809 E., 2004/3185 K., ve 29.03.2004 Tarihli Kararı: ‘Yeşil kart sigortası ile zararları güvence altına alınan yabancı plakalı araçların, ülke sınırları içinde meydana getirdiği zararlar bakımından davanın, Türkiye’de yetkili büro olan Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği Motorlu Taşıt Bürosu’nun görev ve yetki verdiği sigorta şirketi hasım gösterilerek açılması gerekmektedir.’

Bu iki Yargıtay kararından da anlaşılacağı üzere, yabancı plakalı, kazada kusuru bulunan ve Yeşil Kart Sigortası bulunan araç için, kazanın diğer tarafı Türk plakalı araç ise yapılması gereken işlem, Türk plakalı aracın sigorta şirketinin, doğrudan yabancı ülkedeki sigorta şirketine talep yöneltmesi yerine o ülkedeki Büro’ya başvurması olacaktır.

SIKÇA SORULAN SORULAR

• Türk plakalı aracım, yabancı plakalı araç tarafından aracımda maddi hasar meydana geldi. Kazada hiçbir kusurum yok, ne yapmalıyım?
• Polis/jandarmanın tutanak tutmasına gerek duyulmayan, yabancı plakalı aracın karıştığı maddi hasarlı kazalarda kaza anında aşağıdaki adımlar takip edilmelidir;

1. Kazanın gerçekleştiği yeri detaylı bir şekilde, araç pozisyonlarını, plakaları ve araçlarda meydana gelecek hasarları gösterecek şekilde kaza alanının fotoğraflarını çekin.
2. Kaza tespit tutanağı doldurun.
3. Tutanağı eksiksiz doldurduğunuzdan emin olun. Yabancı plakalı aracın yeşil kart sigortası bilgilerini de muhakkak doldurmayı unutmayın.
4. Yabancı plakalı araç sürücüsünün ehliyet belgesi, yeşil kart sigorta belgesi, araç ruhsatı ve sürücü tarafından imzalanmış kaza tutanağının bir kopyasını alın.

• Kaza gerçekleştikten sonra bütün belgeleri eksiksiz bir şekilde hazırladım. Bundan sonraki aşama ne olacak?
• Bu aşamadan sonra ilgili çeşitli belgelerin Türkiye Motorlu Taşıtlar Bürosu’na gönderilmesi gerekmektedir. Türkiye Motorlu Taşıtlar Bürosu ise 2 durumu gözeterek bir aksiyon adımı alacaktır:

1. Yabancı plakalı aracın Yeşil Kart Sigortası varsa yapılacaklar,
2. Yabancı plakalı aracın Yeşil Kart Sigortası yoksa yapılacaklar.

• Detaylı bilgili ve hukuki yardım için tarafımıza ulaşabilirsiniz.

• Türk plakalı aracıma yabancı plakalı araç çarptı ve kazada ölüm/yaralanma var. Ne yapmalıyım?
• Biraz önce de belirttiğimiz üzere, bu gibi bedensel veya maddi zarar ile sonuçlanan kazalarda öncelikle yapılması gereken şey kazayı belgelendirir delil ve belgeleri oluşturmaktır. Maddi hasarlı kazalardan farklı olarak bedensel zarar ile sonuçlanan bu tür trafik kazalarında polis/jandarma tutanak tutmalıdır. Dolayısıyla kazanın öncelikli olarak kolluk görevlilerine bildirilmesi gerekmektedir. Ardından yapılacak usulü işlemler, maddi hasarlı trafik kazalarıyla genel itibariyle benzer olup bazı belgelerin içerik ve türleri değişiklik arz etmektedir.

• Araç kiralama servisim (rent a car) var. Yabancı kişi tarafından aracım kiralandı ve kaza yapıldı. İşleten olarak maddi zarardan ben mi sorumlu olacağım?
• 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu 115’inci maddesinin 8’inci fıkrasının 3’üncü bendine göre, ‘Türk plakalı araç kullanan yabancı sürücülerin trafik cezaları, cezanın yazıldığı araç sahibinden tahsil edilir.’ Ancak 02.08.2022 Tarihli Resmi Gazete’de yer alan Anayasa Mahkemesi’nin 2022/45 E., 2022/89 K., 20.07.2022 tarihli kararı ile; 2918 Karayolları Trafik Kanunu m.115/8-3 cümlesinde yer alan, “Türk plakalı araç kullanan yabancı sürücülerin trafik cezaları, cezanın yazıldığı araç sahibinden tahsil edilir.” şeklindeki hüküm, aracını yabancı sürücülere vermekten başka bir fiili bulunmayan ya da fiile iştirak etmeyen araç sahiplerinin trafik kabahatinden sorumlu tutulmasına ve cezalandırılmasına neden olmaktadır. Bu hüküm, ceza sorumluluğunun şahsiliği ilkesiyle bağdaşmadığı gerekçesiyle iptaledilmiştir. 
• Dolayısıyla artık bu karar ile ilgili soru ve benzer durumlar çerçevesinde denebilir ki; ceza sorumluluğundan ötürü hayır, bir sorumluluk vuku bulmayacaktır.

• Yurtdışına Türkiye’den aracım ile seyahat edeceğim. Aracımı olası zararlardan korumak adına ne yapmalıyım?
• Yazımızın özeti nitelikte olabilecek bu soruya verilebilecek en yalın cevap Yeşil Kart Sigortası yaptırmak olacaktır. Ancak tekrar önemle belirtmek gerekir ki, seyahat edilecek ülkenin Yeşil Kart Sigortası sistemine üye olup olmaması hususuna dikkat edilmelidir.

İzmir en iyi avukat olarak, hukuki konularda size rehberlik etmek ve sorularınıza cevap vermek için buradayız. Diğer yazılarımıza göz atmak için linke tıklayabilirsiniz.Av. Dicle GÖKTAŞSosyal Medyada Bizi Takip edinhttps://www.facebook.com/kapitalhukukhttps://www.instagram.com/kapitalhukuk/https://tr.linkedin.com/company/kapi%CC%87tal-hukuk