Geçit Hakkı
Ana yol ile hiçbir bağlantısı bulunmayan taşınmaz malikine, ana yola bağlantısı bulunan komşu taşınmaz üzerinden bedelini ödemek suretiyle yol verilmesine geçit hakkı denir. Geçit hakkı verilmesi tarafların anlaşması yoluyla olabileceği gibi bu hak mahkeme kararı ile de tahsis edilebilir. Söz konusu hakkın kurulmasıyla amaçlanan, yola bağlantısı bulunmadığı için hak kaybına uğrayan taşınmaz malikini korumaktır. Bu bakımdan komşu taşınmaz maliki kişi aleyhine, tahsis edilecek zorunlu geçit hakkı bakımından bir katlanma yükümlülüğü meydana gelmektedir.
Türk Medeni Kanunu’nun 747.maddesi geçit hakkından bahsetmektedir. İlgili madde şu şekildedir:
“Taşınmazından genel yola çıkmak için yeterli geçidi bulunmayan malik, tam bir bedel karşılığında bir geçit hakkı tanınmasını komşularından isteyebilir. Bu hak, ilk önce kendisinden bu geçidin istenmesi önceki mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun düşen komşuya karşı ve daha sonra bundan en az zarar görecek olana karşı kullanılır. Zorunlu geçit iki tarafın menfaati gözetilerek belirlenir.”
Bu hak, şahıs lehine de taşınmaz lehine de kurulabilir. Taşınmaz lehine hak tesis edilmesi halinde, yükümlü taşınmazın irtifak hakları sütununda kişi ismi belirtilmeyip yararlanan taşınmazın ada ve parsel bilgisi yazılır. Aynı şekilde yararlanan taşınmazın irtifak hakları sütununa da yüklü taşınmazın ada ve parsel numarası yazılır.
Hakkın tesisi durumunda aleyhine hak tesis edilen taşınmazın değeri düşmekte ve taşınmaz malikinin hakları sınırlanmaktadır. Bu sebeple fedakarlığın denkleştirilmesi ilkesi kapsamında aleyhine hak tesis edilen taşınmaz maliki lehine bir miktar bedel ödenmesi gerekir.
Mahkeme kararıyla hakkın tesis edilmesi halinde hak aynı zamanda geçit irtifakı olarak da adlandırılır. Zorunlu geçit hakkı şeklinde tesis edilen bu irtifak, hak sahibine mülkiyet hakkı kazandırmasa da mülkiyete yakın bir derecede taşınmaza bağlı olarak kullanılabilen sınırlı bir ayni hak kazandırır. Bu hak, sınırlı bir ayni hak olması sebebiyle herkese karşı ileri sürülebilir.
Hak süre olarak belirli bir sınırlandırmaya tabi değildir. Taşınmazın devriyle birlikte geçit irtifakı hakkı da (ayni hak olması sebebiyle) taşınmazın yeni maliki lehine devam eder. Koşullarda değişiklik olması ya da taşınmazdan ana yola farklı bir şekilde çıkılmasının mümkün hale gelmesi durumunda geçit irtifakına gerek kalmayacağından ilgili komşu parsel maliki tarafından kaldırılması talep edilebilir.
Geçit Hakkının Şartları Nelerdir?
Hakkın tam ve doğru bir şekilde kurulabilmesi, devamının sağlanması bakımından Türk Medeni Kanunu uyarınca birtakım şartların gerçekleşmesi gerekir. Bu şartların gerçekleşmesi halinde kişiler, bu hakkın kendilerine sağladığı imkanlardan yararlanabileceklerdir.
- Hak talebinde bulunan kişilerin ilgili taşınmazıntapusuna sahip olmaları
- Taşınmaz üzerinde elbirliği mülkiyeti mevcutsa ortaklardan yalnızcabiri tarafından dava açılması mümkündür. Ancak davanın devamı için tüm paydaşların katılımı gerekir.
- Lehine zorunlu geçit kurulmak istenen taşınmazın, yol ile bir bağlantısının bulunmuyor olması gerekir.
Bu şartların varlığına rağmen taraflar zorunlu geçit bakımından uzlaşamazlarsa uyuşmazlığa yönelik olarak karar verecek olan merci mahkemedir.
Geçit Hakkı Davasında Görev ve Yetki
Hak konusunda tarafların anlaşamaması halinde açılacak olan davada yetkili mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir. Görevli mahkeme ise lehine zorunlu geçit hakkı kurulmak istenen taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir.
Geçit Hakkı Kurulmasında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Kurulan hakka konu edilen yol muhtemel en uygun yol olmalıdır. Bu yol, aleyhine zorunlu geçit tesis edilen taşınmazda herhangi bir tahribat ya da şekil bozukluğuna yol açmamalıdır.
Tahsis edilen yol herhangi bir kesintiye mahal vermeyecek şekilde olmalıdır.
Zorunlu geçit tahsis edilecek parselin geçmişte genel yola bağlanan yolu bulunuyorsa lehine zorunlu geçit tahsis edilen arazi bu yola bağlanarak genel yola ulaşacaktır.
Geçit hakkı tahsis edilirken bu hususlara dikkat edilmesi, hak kayıplarının ve oluşması muhtemel husumetlerin önüne geçmek bakımından önemlidir.
Diğer yazılarımıza göz atmak için linke tıklayabilirsiniz.
Av.Bahadır Gökhan Kaya
Av.Buse Ergün
Sosyal Medyada Bizi Takip edin
https://www.facebook.com/kapitalhukuk
https://twitter.com/kapital_hukuk
https://www.instagram.com/kapitalhukuk/
https://tr.linkedin.com/company/kapi%CC%87tal-hukuk
