ARAÇ MAHRUMİYET BEDELİ NEDİR?
Trafik kazaları sonuçları bakımından üçe ayrılır: maddi hasarlı trafik kazaları, yaralanmalı trafik kazaları ve ölümlü trafik kazaları. Bir araç trafik kazasına karışarak hasar gördüğünde bir onarım sürecine girer. Haliyle araç sahibi bu süre boyunca arabasını kullanamaz. Aracın kullanılamadığı bu sürece ilişkin talep edilebilecek tazminat araç mahrumiyet bedeli olarak adlandırılır. Araç mahrumiyeti tazminatı, araçtan mahrum kalınan gün sayısı ile aracın günlük kiralama bedeli çarpılarak bulunur.
Araç mahrumiyet bedeli talep edilebilmesi için onarım süresi içerisinde aracın kullanılamaması sebebiyle bir harcama yapılmış olması ve fatura sunulması şartı aranmaz.
Yerleşik yargıtay kararlarına göre “Araç kazalarında tamir sürecinde araç kiralanmasa ve kiralama faturası sunulmasa bile kusurlu taraf aleyhine araç mahrumiyeti tazminatına hükmedilmesi gerekir” (Yargıtay 4. H.D. 29.09.2022 T. 2021/26777 E. 2022/11236 K.)
TİCARİ KAZANÇ KAYBI İLE ARAÇ MAHRUMİYET BEDELİ FARKLARI NEDİR?
Hasar gören ticari aracın onarım süresi boyunca kullanılamaması ya da işletilememesi sebebiyle ortaya çıkan zarar, ticari kazanç kaybı tazminatının konusunu oluşturmaktadır.
Ticari araçlar; taksi, otobüs, servis, minibüs, filo araçları ve diğer ticari araçlar olarak sayılabilir. Trafik kazası sonucu ticari aracın kullanılamamasından kaynaklı kazanç kaybına uğrayan kişiler kazanç kaybının tazmini talebinde bulunabilirler.
Ticari araçların kazanç mahrumiyeti ile ilgili yargıtay kararları mevcuttur.
“…Davacı, şehir içinde yolcu taşımasında kullanılan ve olayda hasar gören motorlu aracın çalışmaması nedeniyle kar kaybı da istemiştir. Trafik olayında zarar gören araç otobüs olduğuna göre, tamir için geçen sürede yolcu taşımaması nedeniyle kazanç kaybının oluşması kaçınılmazdır. Bu zararın oluşmaması için davacının bu araç yerine yeni bir araç kiralaması da zorunlu değildir. Zarar, otobüsün çalışmaması ve yolcu taşımaması nedeniyle gerçekleşmiş olduğundan, davacının yoksun kaldığı kazanç kaybını isteme hakkı vardır.” (Y4HD 1990/1198 E. – 1990/7449 K.)
TRAFİK KAZASI SEBEPLİ KAZANÇ KAYBI KİMLERDEN TALEP EDİLEBİLİR?
Trafik kazası sebebiyle hasar gören ticari aracın onarım süresince çalıştırılamaması sebebiyle oluşan kazanç kaybı, ayrıca teminat verilmediği sürece trafik sigortası kapsamı dışında kalmaktadır. Maddi hasarlı trafik kazasında kusurlu tarafın trafik sigortasından talep edilemez.
Aracın ruhsat sahibi ve işleticisi (aracı kullanan kişi) meydana gelen zarardan müteselsil olarak sorumludurlar. Diğer bir deyişle, aracın ruhsat sahibi ve sürücüsü farklı birer kişi iseler herhangi birinden kazanç kaybı talep etmek mümkündür.
Tazminata konu kazada ticari kazanç kaybı talep edilebilmesi açısından kusursuz olunması gerekmemektedir. %25 veyahut %75 kusurlu olunması halinde de tazminat talebinde bulunulabilir. Ancak %100 kusurlu olunması halinde talep edilebilmesi mümkün değildir. İki tarafın da kusurlu olması hallerinde kusur oranınca tazminat talep edilir.
Trafik Sigortasının ticari kazanç kaybını kapsamayacağı yönünde yargıtay kararları mevcuttur.
“Aracın onarımı süresince çalıştırılmamasından kaynaklanan kazanç kaybı zararının Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası teminatı kapsamında olmadığı dikkate alınmadan davacının bu konuya yönelik kabul edilen talebinden davalı sigorta şirketinin de sorumlu tutulması doğru görülmemiştir.” (Y17HD 2010/10283 E. – 2011/9776 K.)
TRAFİK KAZASI SEBEPLİ KAZANÇ KAYBINI KİMLER TALEP EDEBİLİR?
Zarar gören aracın ruhsat sahibi trafik kazası sebebiyle kazanç kaybı talebinde bulunabilir. Aracın sahibi, bu durumda doğrudan zarar gören konumundadır. Aracın sürücüsü bir 3. Kişiyse yansıma yoluyla zarar görmüş olacaktır ve kazanç kaybı talebinde bulunamayacaktır.
TRAFİK KAZASI SEBEPLİ KAZANÇ KAYBI BELİRLENMESİ
Kazanç kaybının belirlenmesinde ticari amacın kullanılma amacı bilinmelidir. Hasar dosyasına, dava dilekçesine ek olarak tamir süresini gösteren evraklar ve kaza tespit tutanağı gibi belgeler sunulmalıdır. Mahkeme, bilirkişiden veya gerektiğinde ilgili meslek kuruluşlarından kazanç kaybının belirlenmesi için görüş talep edebilir. Bilirkişi incelemesinde kazanç kaybı talep edenin ticari defterleri ve kayıtları incelenecektir.
Tespit edilen kazanç kaybından araç kullanımında ortaya çıkan zorunlu giderler düşülmelidir. Aksi takdirde, ticari kazanç kaybına uğrayan kişi, sebepsiz zenginleşme hükümlerine tabi olabilir. Aracın gideceği güzergah, kullanılan yakıt ve OGS/HGS masrafları gibi zorunlu giderler tespit edilerek zarardan düşülecek miktar belirlenmelidir.
Bu giderler tespit edilemediği ve delil sunulamadığı durumlarda TBK madde 50/2 gereğince mahkeme tarafından uygun bir bedel kararlaştırılır.
TRAFİK KAZASI SEBEPLİ KAZANÇ KAYBI TALEBİNDE FAİZ
Trafik kazası sebebiyle kazanç kaybı talebi ile birlikte temerrüt faizi de istenebilir. Faiz türü bakımından yasal faiz ve avans faizi söz konusu olabilir. Zarar veren aracın ticari araç olması durumunda dava konusu haksız fiilin TTK madde 3 uyarına ticari iş sayılması mümkün olacağından avans faiz oranı talep edilebilecektir.
Buna yönelik yargıtay kararları bulunmaktadır:
“Taraflar arasındaki tazminat davasının yapılan yargılaması sonunda; asıl alacağa takip tarihinden itibaren yasal faiz uygulanmasına karar verilmiş, hüküm faiz oranı yönünden davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir. Davalı adına trafikte kayıtlı kazaya karışan aracın özel otomobil olup davalının tacir olmamasına göre, mahkeme kararı isabetlidir.” (Yargıtay 17. Hukuk Dairesi E. 2010/5321 K. 2010/8610 T. 21.10.2010)
TRAFİK KAZASI SEBEPLİ KAZANÇ KAYBI TALEBİYLE DAVA AÇILMASINDA ARABULUCULUK ŞARTI
Türk Ticaret Kanunu Madde 5/A-1 “Bu Kanunun 4 üncü maddesinde ve diğer kanunlarda belirtilen ticari davalardan, konusu bir miktar para olan alacak, tazminat, itirazın iptali, menfi tespit ve istirdat davalarında, dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır.”
Kaza, her iki tarafın ticari işletmesiyle ilgili hususlardan kaynaklı meydana gelmişse, arabuluculuğu başvurulması zorunludur. Aksi halde dava reddedilecektir.
KAZANÇ KAYBI TAZMİNATI TALEBİNDE DAVA ZAMANAŞIMI
Kazanç kaybı tazminatı talebinde dava zamanaşımı süresi ise 2 yıldır. Geriye dönük olarak iki yıl içinde kaza yapmışsanız kazanç kaybı talebinde bulunmak mümkündür.
Av. Eda Umay TÜRKELİ EVRENSEL
Yaz Stajyeri Derin TURGUNER
