Bu yazımızda sigorta hukukunda tahkim konusuna değinilecektir.
Tahkim Nedir?
Tahkim, taraflar arasında çıkan uyuşmazlıkların devletin resmi yargı organları yerine, kendileri tarafından belirlenen hakemlerce çözümlendiği bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Tahkim kendi içerisinde türlere ayrılmaktadır. Sigorta tahkiminin; HMK hükümlerinin uygulandığı ad hoc tahkiminden farklı kural ve usulleri mevuttur.
Sigorta tahkim sisteminde, HMK’daki genel tahkim ilkeleri esas alınmıştır. Buna rağmen sigorta tahkimi kendine özgü niteliğe haizdir. Sigorta tahkiminde HMK’ya göre daha hızlı bir yargılama şekli öngörülmüştür. Böylece hak kayıplarının önlenerek sigorta sistemine olan güveni arttırmak amaçlanmıştır.
Sigorta hukukunda tahkim sistemi ilk defa 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu ile hukuk sistemimize eklenmiştir. Sigorta tahkimi ile sigortalılar ve sisteme üye sigortacılık yapan kuruluşlar arasındaki uyuşmazlıkların çözümü amaçlanmaktadır.
Sigortacılık Kanunu ile getirilen tahkim yolunun nihai amacı; sigorta sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıkların mahkemeye başvurmadan daha hızlı, basit ve ucuz bir usulle çözüme kavuşturulması, sigortalıların hak kayıplarının önlenmesidir.
Hangi Konularda Tahkime Başvurabiliriz? Tahkime Başvurmanın Ön Şartı Var Mıdır?
Sigorta tahkimine, sigorta şirketi ile arasındaki sigorta sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlık olanlar ve güvence hesabına karşı ileri sürülen talepler için başvurulmalıdır.
Sigorta tahkiminde sigorta şirketinden talepte bulunmak isteyen başvurucu, talebine ilişkin ilgili sigorta şirketine yazılı olarak başvurmak zorundadır. Başvuruya 15 iş günü içerisinde cevap verilmezse ya da talebi karşılamamışsa sigorta tahkimine başvurulabilir. Bu husus Sigortacılık Kanun’unun 30/13.maddesinde düzenlenmiş olup “Komisyona gidilebilmesi için, sigortacılık yapan kuruluşla uyuşmazlığa düşen kişinin, uyuşmazlığa konu teşkil eden olay ile ilgili olarak sigortacılık yapan kuruluşa gerekli başvuruları yapmış ve talebinin kısmen ya da tamamen olumsuz sonuçlandığını belgelemiş olması gerekir. Sigortacılık yapan kuruluşun, başvuru tarihinden itibaren on beş iş günü içinde yazılı olarak cevap vermemesi de Komisyona başvuru için yeterlidir.” düzenlenmesine yer vermektedir.
Bu konuyla ilgili 13.03.2017 T., 2017/9139 K. Sayılı Hakem Kararı: ‘Açıklanan mevzuat düzenlemeleri ile aranan ön başvuru şartı ile amaçlanan zarar görenlerin zararı tevsik eden ve hesaplanmasına olanak sağlayan evrakları temin ile önce sigorta şirketine başvurarak zararının bir an evvel yargı yoluna başvurulmadan tazmini imkanına kavuşmasıdır. Ancak başvuran tarafça sunulu evraklar ölümün kazayla bağlantısını ve zararın hesaplanmasını sağlamaya yeterli olmadığından başvuranın mevcut belge durumuna göre zararın karşılanması amacıyla sigorta şirketine gerekli başvuruyu yapmış sayılamayacağı değerlendirilmiş ön şart yokluğundan başvurunun usulden reddine karar vermek gerekmiştir.’ şeklindedir. Dolayısıyla ilgili sigorta şirketine taleple ilgili usulüne uygun başvurmak, sigorta tahkiminin uygulanabilmesinin ön şartıdır.
Ayrıca uyuşmazlık için sigorta tahkimine başvurulacaksa uyuşmazlığın mahkemeye, Tüketici Hakem Heyetine ya da Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümlerinin uygulandığı ad hoc tahkime intikal etmemiş olması gerekmektedir (Sigortacılık Kanunu m.30).
Sigorta Tahkim Uyuşmazlıklarını Çözümlemekte Görevli Mercii Neresidir?
Türk hukukunda sigorta tahkime ilişkin uyuşmazlıklar 2007 yılında kurulan Sigorta Tahkim Komisyonu tarafından çözümlenmektedir. Tarafsız hakem ve raportörlerden oluşan Sigorta Tahkim Komisyonu’nu bağımsız karar almaktadır.
Sigorta Tahkim Komisyonu’nda görülebilecek uyuşmazlıklar aynı zamanda mahkemelerde de görülebilir. Sigorta konulu uyuşmazlığı görevli mahkemede dava konusu haline getirebilmek için zorunlu arabuluculuk şartı sağlanmalıdır.
Sigorta Tahkim Sistemi Nedir?
Sigorta tahkim sistemi Sigortacılık Kanunu m.30/1’e göre sigortacılık yapan kuruluşların üye olabildiği sistemdir. Zorunlu Mali Mesuliyet sigortası kapsamındaki bütün sigorta şirketleri sigorta tahkim sistemine üyedir.
Kasko ve İhtiyari Mali Mesuliyet poliçelerinden kaynaklı uyuşmazlıklarda sigorta tahkim sistemine üye olmak Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurulabilme şartıdır. Üyelik iradidir.
Sigorta Tahkim Sistemine Üye Olmayan Sigorta Şirketine (Kasko veya İMM sigorta şirketi) Karşı Tahkime Başvurulabilir mi?
Sigortacılık tahkim sistemine üye olmayan sigorta şirketi ile sigorta ettiren veya sigorta sözleşmesinden menfaat sağlayan kişi arasında bir uyuşmazlık ortaya çıkarsa taraflar uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözümleneceğine dair yazılı bir anlaşma yapmalıdır.
Sigorta Tahkim Başvurusu Sigorta Tahkim Komisyonu Tarafından Nasıl İncelenir?
Uyuşmazlık başvurusu öncelikle raportörler tarafından incelenir. Raportörler dosyaları usul bakımdan 2 ay içinde incelerler, dosyanın esasını incelemezler. Usule ilişkin bir problem görülmezse dosya hakeme havale edilir.
Sigorta hakemine iletilen başvurular hakemin görevlendirildiği tarihten itibaren 4 ay içinde karara bağlanmalıdır. Tarafların muvafakatiyle bu süre uzatılabilir.
Sigorta Hakeminin Kararına İtiraz Edilebilir Mi?
Sigortacılıkta Tahkime İlişkin Yönetmeliğin 4. maddesi uyarınca sigorta hakeminin verdiği kararlara karşı yapılan itirazları incelemek İtiraz Hakem Heyeti’nin görevi kapsamındadır.
İtiraz Hakem Heyeti Komisyon tarafından atanan ve söz konusu uyuşmazlığı incelemekte görev almamış üç bağımsız hakemden oluşur.
İtiraz Hakem Heyet’ince incelenecek itirazlar en geç iki ay içinde karara bağlanmalıdır.
Sigorta Tahkim Kararlarına Karşı Dava Yoluna Başvurulabilir Mi?
Sigorta tahkim kararlarına karşı itirazda bulunabilmek için parasal bir sınır belirlenmiştir. Bu sınırlamaya göre uyuşmazlık sınırı 15.000 TL’ye kadar olan uyuşmazlıklarda sigorta hakeminin kararı kesindir, itiraz edilemez.
15.000 TL ve üzerindeki uyuşmazlıklarda ise sigorta hakeminin kararına karşı kararın bildirim tarihinden itibaren 10 gün içerisinde, bir defaya mahsus olmak üzere itiraz edilebilir. İtirazlar, İtiraz Hakem Heyeti tarafından incelenir.
238.730 TL’nin üzerindeki uyuşmazlıklarda İtiraz Hakem Heyeti’nin (sigorta hakeminin kararına itiraz edilmiş, İtiraz Hakem Heyeti’nin söz konusu itirazı incelemiştir.) verdiği kararlar taraflarca temyiz edilebilir. İstinaf yolu ön görülmemiştir direkt temyiz yoluna başvurulmalıdır. Bu miktarın altında kalan itiraz incelemelerinde İtiraz Hakem Heyeti’nin kararları kesindir, temyiz yoluna gidilemez.
Sigorta tahkimi yargılaması sonucunda istinaf ve(ya) temyiz yoluna gidilebileceğine ilişkin mahkemeler farklı yönde kararlara hükmettiği için Yargıtay bu konuda bir içtihadı birleştirme kararı almıştır.
YIBHGK., 2019/4 E., 2020/1 K., T. 19.6.2020 künyeli içtihadı birleştirme kararı: ‘5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’nda lafzen açıkça “temyize gidilebilir” ve “temyiz yolu açıktır” ibarelerine yer verilmiş, Kanun’un gerekçesinde ise bu düzenlemenin kaynağı, nedenleri ve amaçlan açıkça belirtilmiştir. Kanun koyucu bu düzenlemeyi Alınan ve İsviçre uygulamasında mevcut olan “sigorta ombudsmanlığı” kurumundan esinlenerek yaptığını, sigorta uyuşmazlıklarını kısa sürede, kolayca ve ekonomik olarak, konunun uzmanları aracılığı ile çözmeyi amaçladığını ortaya koymuştur. Dolayısıyla yorum yapılırken hem kanunun lafzı (sözü), hem de düzenlemenin subjektif tarihsel amacı ve kanun koyucunun sigorta uyuşmazlıklarını, hızlı, ekonomik ve genel yargı sistemi dışında kolayca çözme konusundaki özel amacı ve iradesi bir başka deyişle hükmün ratio legis’i ruhu (özü) göz önünde bulundurulmalıdır… …. sigorta tahkim komisyonu itiraz hakem heyetinin kararlarının temyiz kanun yoluna tabi olduğuna karar verilmiştir.’
İçtihadı Birleştirme Kararı sigorta tahkimine karşı istinaf yoluna değil temyiz yoluna gidileceğini kesinliğe kavuşturmuştur.
Sigorta tahkiminde, iptal davası yerine doğrudan temyiz kanun yoluna gidilmesindeki gerekçe ise doktrinde tartışmalıdır. Bu konuda Aras Yeşilova; itiraz yolundansa temyiz yolunda ısrar edilmesindeki gerekçenin esastan denetim ihtiyacının karşılanması olduğunu savunmaktadır. Bu yolla özellikle davacılara ve aslında davanın tüm taraflarına daha fazla güvenin verilmiş olduğu düşünülmesi gerektiğini dile getirmiştir.
Sigorta tahkimi ülkemizde 2007 yılından itibaren var olan bir tahkim türü olup hala gelişme sürecindedir. Hızlı ve az maliyetli bir çözüm yolu olduğu için tahkime taşınmak istenen uyuşmazlık sayısı günden güne artmaktadır. Sigorta tahkiminin kendine özgü kuralları olduğu göz ardı edilmemeli süreçler dikkatle takip edilmelidir.
Sonuç: Sigorta Uyuşmazlıklarında Tahkim Yolu
Sigorta tahkimi, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu çerçevesinde oluşturulan ve sigorta uyuşmazlıklarını mahkeme yerine daha hızlı ve düşük maliyetli bir şekilde çözmeyi amaçlayan bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Sigorta tahkimi, HMK’nın genel ilkelerinden ayrılarak özel kurallar ve usuller içermektedir. Sigorta tahkimine başvuru için sigorta şirketine gerekli başvurunun yapılmış olması ve başvurunun olumsuz sonuçlanmış olması gerekmektedir. Sigorta tahkiminde, başvurular Sigorta Tahkim Komisyonu tarafından incelenir ve hakem kararlarına itiraz edilebilir. Ancak, 15.000 TL ve üzerindeki uyuşmazlıklarda itiraz ve temyiz yoluna gidilebilirken, 15.000 TL altındaki uyuşmazlıklarda kararlar kesindir. Sigorta tahkimi, hızlı ve etkili çözüm sunarak sigorta sistemine güveni artırmayı hedefler.
Av. Eda Umay TÜRKELİ
Yaz Stajyeri Ünsal Ceren KÖYKIRAN
