Bu yazımızda INCOTERMS ve FOB (Free on Board) teslim şekli ele alınacaktır.
GİRİŞ
Milletlerarası ticaret, küreselleşen dünyada büyük bir yere sahip olmuştur. Özellikle deniz yoluyla taşıma diğer taşıma türlerine göre daha çok önem arz etmektedir. Taşımacılığın taraflara maliyetleri ve taşınan mesafelerin uzaklığı gibi nedenler deniz yolu ulaşımının sıkça kullanılmasının önünü açarken büyük yüklerin tek seferde taşınması ve en güvenli yol olması da deniz yolunun milletlerarası ticaretteki en sık kullanılan hat olması sonucunu doğurmuştur.
Çalışmamızda öncelikle deniz yolu taşımada kullanılan INCOTERMS içeriğine, terimlerinin neler olduğuna ve son değişikliklerine kısaca değinilecek; sonrasında ise INCOTERMS metninde düzenlenen FOB teslim şekli kavramı açıklanacak ardından bu teslim şeklinde alıcı ve satıcının sorumlulukları anlatılacaktır.
INCOTERMS
Deniz yoluyla taşıma, özellikle taşıma emniyeti ve yüklerin tek seferde taşınabilmesini sağlaması açısından dünya mal ticaretinde en sık başvurulan taşıma modeli olmuştur. Ayrıca deniz yolu taşıması çevreye en duyarlı taşıma modeli olması sebebiyle Birleşmiş Milletler’in Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nde de yer edinmiş ve buna binaen gelecek yıllarda da en gözde taşımacılık modeli olacağı düşünülmektedir.
Küreselleşen dünya sayesinde farklı ülkeler ve toplumlar birbirleri ile olan ilişkilerini ve aralarındaki ticareti güçlendirmiştir. Ancak ülkelerin birbirinden farklı mevzuatları dünya mal ticaretinde uyuşmazlıkların meydana gelmesine neden olmuştur. Bu uyuşmazlıklar tarafların sorumluluklarını ve mal teslim şekillerini düzenleyen, yol gösterici bir ortak dilin oluşturulmasını gerektirmiştir.
1936 yılında Milletlerarası Ticaret Odası (International Chamber of Commerce – ICC), bu bağlayıcı ortak dili INCOTERMS (International Commercial Terms) adı altında oluşturmuştur. INCOTERMS terimleri; tarafların (alıcı ve satıcı) sorumluluklarını, mal teslim şekillerini, masrafların, vergilerin ve gümrük işlemlerinin ödenmesini ve sigorta yapılmasının hangi tarafa ait olacağı gibi hususları düzenler.
INCOTERMS terimleri iç mevzuatımızda yer edinmemesine rağmen yurt içi sözleşmelerde de kullanılması mümkündür.
INCOTERMS TERİMLERİ
Çalışmamızın ana konusu INCOTERMS terimlerinden FOB klozuna değinmek olsa da kısaca diğer taşıma şekillerini de listelemekte fayda vardır.
CIF (Cost, Insurance and Freight) : Masraflar, Sigorta ve Navlun Dahil Teslim
CIP (Carriage and Insurance Paid to) : Taşıma Ücreti ve Sigorta Ödenmiş Teslim
CFR (Cost and Freight) : Masraflar ve Navlun Dahil Teslim
CPT (Carriage Paid to) : Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim
DAP (Delivered at Place) : Belirtilen Adreste Teslim
DDP (Delivered Duty Paid) : Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak Teslim
DPU (Delivered at Place Unloaded) : Belirtilen Yerde Eşya Boşaltılmış Teslim
EXW (Exworks) : İşyerinde Teslim
FAS (Free Alongside Ship) : Gemi Yanında Masrafsız Teslim
FCA (Free Carrier) : Taşıyıcıya Masrafsız Teslim
FOB (Free on Board) : Gemide Masrafsız Teslim
Yukarıda listelenen bu 11 taşıma şekli, günümüzde güncel olarak 2020 revizyonunun son hali olarak kullanılmaktadır.
FOB (FREE ON BOARD) TESLİM ŞEKLİ
FOB teslim şekli sadece deniz yolu taşımacılığında kullanılan bir klozdur. Deniz yolu taşımacılığı deniz ve iç suları kapsar. Satıcının (ihracatçı firma) belirlenen tarih ve adreste malları alıcıya (ithalatçı firma) teslim etmesi gerekir. FOB teslim şekli yalnızca liman yüklemelerinde kullanılabilir. Bunun haricinde depo, terminal gibi alanlarda FOB teslim şekli ile sevkiyat yapılamaz. Uygulamada liman dışı alanlarda da taraflarca teslim şekli olarak FOB kararlaştırıldığı görülmektedir; ancak bu yanlış bir uygulamadır.
FOB klozunun açılımı ”Free on Board” olup dilimize ”Gemi Bordasında Teslim”, ”Gemide Masrafsız Teslim” adları ile anılır. Gemide masrafsız teslim, satıcının ihracata konu ürünleri alıcının tayin ettiği geminin güvertesinde teslim etmesi anlamına gelir. Teslimden sonra tüm risk sorumluluğu alıcıya geçer; ancak bu teslimin gerçek bir teslim olması önem arz etmektedir, ürünleri herhangi bir yere veyahut kötü niyetli şekilde güvenliksiz bir yere bırakmak ile satıcının yükümlülüğünü yerine getirdiği söylenemez.
FOB teslim şeklinde fiyatlandırma yapılırken satıcı ürün maliyetini, kar payını, paketleme, yükleme ve iç nakliye masrafını, liman masraflarını ve gümrük masraflarını toplar ve bu şekilde fiyat belirlenmiş olur.
FOB teslimde, sürenin başlangıç tarihi alıcının belirlemiş olduğu gemide ve tarihte malların satıcı tarafından teslim edildiği ve geminin güvertesine yüklendiği tarihtir.
FOB TESLİM ŞEKLİNDE TARAFLARIN SORUMLULUKLARI
INCOTERMS metninde düzenlenen her teslim şeklinde alıcı ve satıcıya ait sorumluluklar farklı şekillerde düzenleme alanı bulmuştur. Bu başlıkta öncelikle FOB teslimde satıcı ve alıcının maliyeti nasıl paylaştıklarına ilişkin bilgi verilecek, ardından da satıcının ve alıcının sorumlulukları ayrı başlıklarda incelenecektir.
FOB TESLİMİNDE TARAFLARIN GELİR PAYLAŞIMI
Çalışmamızın ana konusu olan FOB teslimde tarafların sorumluluk alanlarından bahsetmeden önce ayrı bir başlık halinde maliyet paylaşımına değinmekte fayda vardır.
Taraflar aralarında FOB teslim ile sevkiyat olacağına anlaştıklarında satıcı, ihracatla ilgili izin vb. maliyetleri, malların gemiye teslim edilmesine ilişkin maliyetleri ve yük gemiye yüklenmeden önce doğan hasar ve zıyaya ilişkin maliyetleri üstlenirken; alıcı, ithalatla ilgili izin vb. maliyetleri, taşıma sözleşmesinin yapılmasına ilişkin maliyetleri, yük gemiye yüklendikten sonra doğan veya olası doğabilecek hasar, zıya ve kayba ilişkin maliyetleri üstlenir. Satıcının veya alıcının ürünlere herhangi bir şekilde sigorta yaptırması gibi bir yükümlülüğü bulunmamaktadır. Ancak taraflara sigorta açısından bir sorumluluk yüklenmemiş olması, sigorta yapılmasına gerek olmadığı şeklinde anlaşılmamalıdır. Deniz yolu taşımacılığı denizin yaratabileceği tehlikeler düşünüldüğünde riskli bir alan olup yükün sigortalanması olası bir hasar, kayıp ve zıyada tarafları büyük zararlardan koruyacaktır.
Maliyet paylaşımı dışında tarafların sorumluluklarını başlık başlık incelemek konunun daha iyi anlaşılması için iyi olacaktır.
FOB TESLİMİNDE SATICININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Satıcı, öncelikle yukarıda da açıklamış olduğumuz ihracat ile ilgili izinleri almalı ve ihracata ilişkin gümrük işlemlerini tamamlamalıdır.
Satıcı, alıcı ile birlikte kararlaştırmış oldukları sözleşme koşullarına uygun şekilde eşyayı (malı) hazırlamalıdır.
Eşyanın nerede teslim edileceğine alıcı karar verir. Bu hususta satıcı, alıcının teslimi belirlediği yerde malları teslim etmelidir. Teslime kadar olan tüm masraflar satıcıya aittir.
Malların alıcıya teslimine kadar doğan tüm hasar, kayıp ve zıyadan satıcı sorumludur.
Satıcı, malların gemi güvertesine yüklendiğini alıcıya bildirmelidir.
FOB TESLİMİNDE ALICININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Alıcı, ithalat izni almalı, ithalat için gümrük işlemlerini tamamlamalı ve gümrük vergilerini ödemelidir.
Taşıma sözleşmesini yapmalı ve navlun bedelini ödemelidir.
Malın hangi limana ve gemiye getirileceği, yükün nerede ve hangi tarihte boşaltılacağı konuları hakkında satıcıya bilgi vermelidir.
Mallar gemi güvertesine geldiği andan itibaren yükte meydana gelecek tüm hasar, kayıp ve zıyadan alıcı sorumlu olacaktır.
SONUÇ
Deniz yolu taşımacılığı dünya mal ticaretinde sürdürülebilir kalkınmaya desteği ve az maliyeti sebebiyle önemli bir rol oynar. Farklı gelenek, teamül ve mevzuata sahip olan ülkeler arasında deniz yolu taşımacılığının en az sorunla ilerleyebilmesi adına düzenlenen INCOTERMS metni ortak bir dil olmuştur. FOB teslim şekli de taraflara yüklediği sorumluluklar ve maliyet paylaşımı sayesinde en sık karşılaşılan kloz olmuştur.
Diğer yazılarımıza göz atmak için linke tıklayabilirsiniz.
Stj. Av. İrem TÜRKOĞLU
Av. Muhittin KURNAZ
Sosyal Medyada Bizi Takip edin
https://www.facebook.com/kapitalhukuk
