Bu yazımızda paylaşımlı scooter kazalarında hukuki sorumluluk konusu incelenecektir.
GİRİŞ
Teknoloji ilerledikçe insanların günlük hayatını kolaylaştıracak ulaşım araçları giderek çeşitlenmektedir. Son yıllarda kullanımı yaygınlaşan araçlardan biri de, 2009’dan sonra lityum iyon bataryaların entegre edilmesiyle birlikte daha çok insanın kullanmaya başladığı paylaşımlı skuterlardır.
Elektrikli skuter’lar, kısa mesafeli yolculuklarda kullanıcılara büyük kolaylık sağlamakta veaynı zamanda fosil yakıt kullanmadıkları için egzoz emisyonunun ve karbon salımının azaltılmasına da katkı sağlamaktadır. Ayrıca çevreci bir alternatif ulaşım aracı olduğundan da sıklıkla tercih edilmektedir.
SKUTER (SCOOTER) NEDİR?
Elektrikli skuterlar; enerjisini şarj edilebilir bataryalardan alan bir elektrik motoruna sahip, iki tekerlek üzerinde hareket eden, direksiyonu sayesinde yönü ve hızı ayarlanabilen, kısa mesafeli yolculuklarda kullanılan araçlardır.
Skuterlar paylaşımlı skuter (scooter) ve özel skuter (scooter) olmak üzere ikiye ayrılır. Artık skuter’lar satın almaya gerek olmadan cep telefonuna indirilen mobil uygulamalar üzerinden kısa süreliğine kiralanabilmekte. Örneğin Martı, Bin Bin, Hop gibi muhtelif markalarca sağlanılan paylaşımlı skuterlar insanlar tarafından telefonlara indirilen mobil uygulamalar ile kullanılmaktadır.
Bu sayede skuterlar ile kolayca bağlantı kurulabilmekte ve park edildikleri yerden alınarak kullanılabilmektedir. Ödemeler de kullanıcılar tarafından katedilen mesafeye göre yine mobil uygulama üzerinden yapılmaktadır.
ELEKTRİKLİ SKUTER (SCOOTER) YÖNETMELİĞİ
Günümüzde şehir merkezlerindeki yollarda hareket hâlinde ya da kaldırım kenarlarında park edilmiş çok sayıda skuter (scooter) bulunmaktadır. Kaldırıma park edilen skuterlar yaya geçişinin engelemenin yanında trafikte de arabalar arasında tehlike yaratmaktadır.
Hem bu tür sorunların önüne geçebilmek hem de insanların güvenliğini sağlamak amacıyla ülkemizde 14 Nisan 2021 yılında paylaşımlı elektrikli skuterlar hakkında Elektrikli Skuter (Scooter) Yönetmeliği ile bazı düzenlemeler getirilmiştir.
Yönetmeliğe göre skuter’ların;
- 15 yaşın altındakiler tarafından kullanılması,
- Saatte 25 km hızın üzerinde sürülmesi,
- Yaya yollarının yanı sıra azami hız sınırı saatte 50 km olan karayollarında kullanılması,
- Bisiklet yolu veya bisiklet şeridi olan yerlerde taşıt yolunda sürülmesi,
- Manevra için işaret verme hâlleri dışında tek elle kullanılması,
- Kamu düzenini bozacak, özel mülkiyeti ihlal edecek ve yayalar, engelliler ya da hareketkısıtlılığı olan kişilerin güvenli ve bağımsız hareketlerini, araç ve yaya trafiğini engelleyecek şekilde park edilmesi
yasaktır.
Bununla birlikte, skuter (scooter) kullanımı sırasında sırtta taşınabilen kişisel eşyaların haricinde yük ve yolcu taşınması da bir ihlal sebebi olarak düzenlenmiştir.
Ayrıca gece diğer araç sürücüleri ve yayalar tarafından rahat bir şekilde fark edilmelerini sağlamak üzere skuter’ların önünde beyaz ışık verecek bir far, arkasında kırmızı renkte ışık veren bir lamba ve kırmızı reflektör ile zil, korna veya benzeri ses aleti bulunması zorunluluğu mevcuttur.
HİZMET SÖZLEŞMESİ
Yönetmelik kapsamındaki faaliyetlerle ilgili yetki belgesi sahipleri ile hizmetten yararlananlar arasında sözleşme yapılması zorunluluğu getirilmiş, bu sözleşmenin elektronik olarak yapılması ve onaylanması mümkün kılınmıştır.
Buna ek olarak, yönetmelik kapsamındaki paylaşımlı elektronik skuter (scooter) hizmetinden yararlananların, TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN kapsamında tüketici sıfatıyla sahipolduğu haklarının mevcut olduğu belirtilmiştir.
Ancak buna rağmen elektrikli skuter (scooter) şirketleri hizmet sözleşmelerinde hasar-yaralanma-zarar vb. durumlarda şirketin sorumluluğu olmadığına yönelik maddeler eklemekte ,bu yolla tüketiciyi haksız şartlara dayanarak mağdur etmektedirler. Tüketiciler ağır kusur ve kasıtları olmadığı, sözleşmenin temel unsurlarında aykırı harekette bulunmadıkları sürece şirketin sorumluluğu da mevcut olmaktadır.
TÜKETİCİ SÖZLEŞMELERİNDEKİ HAKSIZ ŞARTLAR
Haksız şartlar; tüketiciyle müzakere edilmeden sözleşmeye dâhil edilen ve tarafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olan sözleşme şartlarıdır.
Tüketiciyle akdedilen sözleşmelerde yer alan haksız şartlar kesin olarak hükümsüzdür. Sözleşmenin haksız şartlar dışındaki hükümleri geçerliliğini korur. Bu durumda sözleşmeyi düzenleyen, kesin olarak hükümsüz sayılan şartlar olmasaydı diğer hükümlerle sözleşmeyi yapmayacak olduğunu ileri süremez.
SKUTER (SCOOTER) İŞLETMECİLİĞİNE İLİŞKİN YETKİ BELGESİ
Paylaşımlı elektronik skuter (scooter) işletmeciliğinin yapılabilmesi için yetki belgesi alınması zorunludur. Yetki belgesini alacak kişi gerçek veya tüzel kişi olabilmektedir. Bu yetki belgesi E-devlet üzerinden veya idareden alınabilir ve 5 yıl için geçerlidir. Başvuran dilerse süre sonunda yetki belgesine tekrar başvurabilmektedir.
Ayrıca bu kişiler bakımından;
- ticaret sicilen kayıtlı olmaları,
- elektrikli tebligat sistemine üye olmaları,
- belirli ücret ödemeleri,
- en az 500.000 tl sermayelerinin olmaları,
- bir internet sitesi ve mobil uygulamalarının olması
- en az 250 adet skuterı kullanıma sunmuş olmaları
şartları aranmaktadır.
KULLANIM İZNİ
İşletmecilerin yetki belgesi aldıktan sonra elektronik skuter (scooter) kullanım izni de almaları gerekmektedir. İzinin Büyükşehirlerde UKOME’lerden, yoksa İl Trafik Komisyonu’ndan veya yetkili kılınmış ilgili kurumlardan alınması gerekmektedir.
Kullanım izni 2 yıllık süre ile alınmakla birlikte süreyi uzatmak mümkündür ve mevsimsel veya dönemsel değişiklikler varsa izin daha kısa süreli verilebilmektedir.
SKUTER (SCOOTER) KULLANICI SÖZLEŞMESİ
Paylaşımlı skuter (scooter) kullanmak için indirilen mobil uygulamalarda karşımıza çıkan ve kullanım için onaylanması gereken kullanıcı sözleşmesinde, taraflar kullanıcı ve işletmecidir.
Kullanıcı sözleşmesi aslında kira ve hizmet sözleşmesinin birleşimi bir karma sözleşme olarak da nitelendirilmektedir.
KULLANICI
Skuter (Scooter) kullanıcısının uymak mecburiyetinde olduğu bazı kurallar mevcuttur;
- Skuterda aynı anda iki kişi bulunmamalıdır.
- Sürücü skuterı tek elle sürmemelidir.
- Skuterı herhangi bir araca bağlayıp sürüklememlidir.
- Sırt çantası hariç yük taşımamalıdır.
- Her noktaya park etmemlidir.
- Elektrikli skuter’larayrı bisiklet yolu veya bisiklet şeridi varsa, taşıt yolunda, yayaların kullanmasına ayrılmış yerlerde, otoyol, şehirlerarası karayolları ve azami hız sınırı 50 km/s üzerinde olan karayollarında kullanılmamalıdır.
- İkiden fazla elektronik skuter (scooter) taşıt yolunun bir şeridinde yan yana kullanılmamalıdır.
Bu düzenlemelere uymayan elektrikli skuter (scooter) sürücüleri hakkında 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu uyarınca para cezası uygulanması mümkün olacaktır.
Ayrıca Büyükşehir Belediyeleri, il özel idareleri ve belediyeler elektronik skuter (scooter) yollarının ve şeritlerinin, park ve şarj istasyonlarının yapımı, bakımı ve onarımıyla ilgili işleri yürütmekle sorumlu kılınmıştır.
İŞLETMECİ
Skuter (Scooter) kullanıcısının yanında işletmecinin de belirli sorumlulukları mevcuttur. Bu sorumluluklar kapsamında işletmeci,
- Kurucuların eğitimini vermelidir.
- Çağrı merkezi kurmalıdır.
- Usulsuz park edilen skuterları 2 saat içinde bulundukları yerden kaldırmalıdır.
- Sürücülere KTK hakkında bilgi vermelidir.
SCOOTER KAZALARINDA ZARAR KİMDEN TAZMİN EDİLMELİDİR?
Paylaşımlı elektronik skuter (scooter) kullanıcıları tüketici ünvanına sahiptirler. Aynı zamanda Karayolları Trafik Kanunda düzenlenmiş motorsuz taşıt kullanmaktadırlar.
Bu halde elektronik skuterlar için Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortasından söz edilemeyecektir. Yani tüketici tarafından kullanılırken trafikte, yolda, bahçede kısaca kulanıma açık yerlerde oluşabilecek risklerin şirket tarafından sigortalanma zorunluluğu bulunmamaktadır.
Böyle bir durumda hasarın tek taraflı kaza sonucu olup olmadığı, varsa karşı tarafın yaya veya motorlu taşıt olup olmadığı, kusur durumu gibi bir çok değişkene göre kimin sorumlu olacağı, zararın kimden talep edilebileceği hususları farklılık göstermektedir.
SKUTER (SCOOTER) KULLANICISININ KENDİNE VERDİĞİ ZARARLAR
Sürücü, karayoluna hızlı çıkma gibi nedenlerle kazaya sebep olma ve kendisine zarar vermesi sonucu zararı kendi üstlenmelidir. Kişiler bireysel sigorta ile kendilerini güvence altına almalıdır.
SKUTER (SCOOTER) KULLANICISININ ÜÇÜNCÜ KİŞİYE VERDİĞİ ZARARLAR
Skuter (Scooter) kullanıcısının üçüncü kişiye verdiği zararlar kapsamında kullanıcı Borçlar Kanunu madde 49 kapsamında sorumlu olacaktır.
Kusur, sorumluluk sebeplerinin başında gelmektedir. TBK m. 49’da da ; “Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür” şeklinde belirtilmekte ve buna işaret etmektedir.
Bu nedenle skuter (scooter) sürücüsünün kişisel sorumluluğu mevcut olacaktır.
Elektronik skuterMotorlu Taşıt İle Kaza Yaparsa
Kaza sonrası öncelikle taraflardan yaralanan olup olmadığına bakılmalı yaralamalı bir kaza ise yetkililere haber verilmelidir. Kaza sonrası sadece maddi hasar oluşmuşsa tüketici ve karşı araç sürücüsü kaza tespit tutanağı tutulmalıdır. Sonrasında tüketici, şirkete bildirim yapmalı kazaya dair bilgi ve belgeleri paylaşmalıdır.
Yapılacak kusur değerlendirmesi sonucunda tüketici kusursuz çıktığı takdirde şirkete ait elektronik skuter’da meydana gelen hasar Karşı Araç Sigortası tarafından, varsa ticari kazanç kaybı araç işleteni tarafından karşılanacaktır.
Eğer elektronik skuter (scooter) sürücüsü kusurlu bulunursa tüketicininve şirketin sorumluluğu bulunacaktır. Kusur durumu olayın oluş şekline göre şirket tüketiciye rücu etme imkanına da sahiptir.
Ancak KTK’daki rücu sebeplerinin gerçekleşmediği durumlarda, Elektronik skuter (scooter) şirketininrucü etme imkânı olmayacak hatta tüketici yaptığı masrafları şirketten talep edebilecektir.
ELEKTRONİK SKUTER (SCOOTER) – YAYA, BİSİKLET veya TEK TARAFLI KAZA YAPARSA
Bu durumda taraflardan birinin KTK gereği zorunlu sigorta yaptırma zorunluluğu bulunmadığından, sigorta şirketleri devreye girmeyecektir.
Karşılan kaza yaralamalı ise yine yetkililere haber verilmeli ve tutanak tutulmalıdır. Elektronik skuter (scooter) kullanan taraf şirkete haber vermelidir.
Borçlar hukuku, Tüketici Hukuku ve Ticaret Hukuku açısından düşünüldüğü takdirde, hizmet veren paylaşımlı elektronik skuter (scooter) sağlayıcısı şirketin de sorumluluğu söz konusu olabilmektedir.
TBK-TTK-TKHK AÇISINDAN ZARAR KUSUR VE TAZMİNAT
Kendi kusurlu davranışı dolayısıyla bir başkasına zarar veren kimsenin bu zararı giderme, tazmin etme yükümlülüğü bulunmaktadır.
SONUÇ
Kiralık paylaşımlı elektronik skuter (scooter) ile yolculuk yaparken kaza meydana geldiği takdirde kazayı yaptığınız taşıt, meydana gelen hasar, yaralanma olup olmadığı, kusur durumu gibi birçok değişken faktör devreye girmektedir.
Elektrikli skuter (scooter) yönetmeliği ile birlikte kullanıcılara getirilen kısıtlamaların amacı, meydana gelecek olan kazaların bir nebze önüne geçilmek veya azaltmaktır.
Paylaşımlı elektronik skuter (scooter) sağlayıcısı şirketler tüketicilere sundukları sözleşmelerle sorumluluktan kaçmaya çalışmaktalarsa bu tam anlamıyla mümkün değildir. Elektronik skuter (scooter) sağlayıcıları tüketicilerinin karıştıkları kazalar neticesinde, gereken desteği sağlama yükümlülükleri bulunmaktadır. Kullanıcılar ise bilinçli hareket etmeli kaza sonrası bildirim yükümlülüklerini yerine getirmeli, hasarın artmasına sebebiyet verecek eylemlerde bulunmamalıdırlar.
İzmir avukat olarak, hukuki konularda size rehberlik etmek ve sorularınıza cevap vermek için buradayız. Diğer yazılarımıza göz atmak için linke tıklayabilirsiniz.
Yaz Stj. Betül AKKURT
Av. Şükran Şevval KURNAZ
Sosyal Medyada Bizi Takip edin
https://www.facebook.com/kapitalhukuk
