Çek, kanun ile belirlenen şekilde düzenlenen, keşidecinin emrinde para bulunan banka üzerinden çekilebilen havale olarak tanımlanabilir. Aslında özetle bir ödeme aracıdır. Bazen çekler bankaya ibraz edildiğinde eğer ilgili banka hesabında para yoksa karşılıksız çıkabilir. Böyle bir durumda banka çekin arka yüzüne çekin karşılıksız olduğunu gösterir işlemi yapar. “Karşılıksızdır” işlemi, muhatap bankanın hamile kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarın dışında, çek bedelinin karşılanamayan kısmıyla sınırlı olarak yapılır.[1] Bankanın ödemekle yükümlü olduğu miktar her yıl yeniden belirlenir ve çek karşılıksız çıktığında banka bu miktarı öder ve kalan kısım için ‘’karşılıksızdır’’ şerhini düşer.
KARŞILIKSIZ ÇIKAN ÇEK İÇİN NE YAPMAM GEREKİR?
Türk Ticaret Kanunu madde 796’ya göre çekin ibraz süresi şu şekildedir;
‘’Bir çek, düzenlendiği yerde ödenecekse on gün; düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecekse bir ay içinde muhataba ibraz edilmelidir.
Ödeneceği ülkeden başka bir ülkede düzenlenen çek, düzenlenme yeri ile ödeme yeri aynı kıtada ise bir ay ve ayrı kıtalarda ise üç ay içinde muhataba ibraz edilmelidir. Bu bakımdan, bir Avrupa ülkesinde düzenlenip de Akdenize sahili bulunan bir ülkede ödenecek olan ve aynı şekilde Akdenize sahili olan bir ülkede düzenlenip bir Avrupa ülkesinde ödenmesi gereken çekler aynı kıtada düzenlenmiş ve ödenmesi şart kılınmış sayılır.’’
Kanunda yazılı süreye uyularak ilgili bankaya ibraz edilen çek karşılıksız çıktığında, bankaya ibraz eden hamilin işlenen bu suça ilişkin çek şikayeti hakkı vardır. Söz konusu bu çek şikayetinin de elbette bir süresi bulunmakta olup çeke ‘’karşılıksızdır’’ şerhinin vurulduğu günden itibaren 3 ay olup her halde 1 yıldır. Ancak bu sürelere dikkat edilmelidir zira bazı mahkemelerin uygulamaları daha farklı olup karşılıksız kaşesi vurulduktan 3 ay geçtikten sonra çek şikayeti kabul edilmemektedir. Bu durumda sanık kendini vekille temsil ettiriyorsa aleyhe karşı vekalet ücreti ile karşılaşılabilir. 3 aylık süre çek yükümlülük bedelinin alındığı tarihle değil karşılıksız işlemi yapılınca başlar. Uygulamada, ticaretle uğraşan çoğu kişi çekin karşılıksız olduğunu öğrendikten sonra yani banka karşılıksız kaşesi vurduktan sonra ve tekrar bankaya çek yükümlülük bedelini almaya gittiği tarihten itibaren 3 aylık sürenin başlayacağını düşünse de aslında büyük bir yanılgıya düşülmektedir.
Ayrıca özellikle belirtmek gerekir ki, çek şikayetinde karşılıksız çek düzenleme suçu ancak çeki keşide edene yani düzenleyene yöneltilebilir. Cirantalara bu suç isnat edilemez.
Karşılıksız çeke ilişkin yapılacak şikayet sonucu açılacak davalarda İcra Mahkemeleri görevlidir.
Yer bakımından ise;
1- Çekin tahsil için ibraz edildiği yer,
2- Çek hesabının olduğu yer,
3- Hesap sahibinin (çek) yerleşim yeri,
4- Şikayetçinin yerleşim yeri, İcra Mahkemeleri yetkilidir.
Yetkili ve görevli mahkemede görülecek davada çeke ‘’karşılıksızdır’’ işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında her bir çekle ilgili olarak, binbeşyüz güne kadar adli para cezası ile cezalandırılmasına hükmolunur. Ancak, hükmedilecek adli para cezası; çek bedelinin karşılıksız kalan miktarından az olamaz.
Her hukuki süreçte olduğu gibi ‘’ÇEK ŞİKAYETİ’’ sürecinde de bir avukattan yardım almak ve onun aracılığı ile bu süreci yürütmek son derece önemlidir. Zira hak kayıplarının yaşanmaması için bir avukat bu uyuşmazlıkta size en doğru yolu gösterir. Bu konuda İzmir’de çalışmalarını yürütmekte olan Kapital Hukuk Bürosu karşılıksız çıkan çeklerinizin şikayetleri ve icra takipleri konusunda alanında uzman avukatları ile yardıma hazırdır. İzmir avukat arasında güvenilir bir seçenek olan Kapital Hukuk Bürosu, çek şikayeti sürecinde sizin haklarınızı korumak adına etkili bir hukuki destek sunmaktadır.
Yazan: Stj. Av. Özge FAKÇI
Danışman: Av. Zeynep KARADAŞ
