Yargıtay’ın yerleşmiş kararları ve uluslararası alandaki uygulamalar uluslararası tır şoförlerinin alacakları ücret ve hak ettikleri kıdem tazminatlarının yurt içinde çalışmakta bulunan şoförlere göre farklı olması gerektiği yönündedir. Çalışmamızın konusu bu olmakla birlikte, konuya giriş yapmadan önce işverenin ücret ödeme borcuna değinmek yazımızın daha anlaşılır olması bakımından yerinde olacaktır.
İşverenin Ücret Ödeme Borcu Nedir?
İş sözleşmesi, işçi ve işveren olarak tanımlanan ve bazı yükümlülüklere sahip olan iki tarafın kurduğu bir sözleşmedir. Bu sözleşme gereğince işçinin iş görme, işverenin talimatlarına uyma, özen ve sadakat, hesap verme ve rekabet etme borcu; işveren tarafın ise ücret ödeme borcu, işçiyi gözetme borcu, iş güvenliği tedbirini alma borcu, işçinin kişiliğini koruma ve eşit işlem yapma borcu bulunmaktadır. Sayılan borçların artırılması mümkündür.İşverenin borçlarından ücret ödeme borcu, iş sözleşmesinin en büyük gereklerinden biri olup işçinin iş görme borcunun karşısında yer almaktadır. Ücret ödeme borcu yalnızca işçiye ödenmesi gereken bir miktar olarak anlaşılmamalıdır. Ödenen ücret, işçinin emeğini karşılamalı, korunmalı ve işçiyi tatmin etmelidir. Yapılan işi yeterince karşılamayan bir ücretin ödenmesi, işçinin ücret ödeme borcunu yerine getirdiğini göstermez.Bahsedilen ücret, sadece maaş olarak algılanmamalıdır. Geniş olarak yorumlanması gereken ücret kavramının içine, fazla mesai, hafta tatili, genel tatil ve diğer ücretler de Yargıtay kararlarınca dahil edilmelidir. Şunu açıkça söylemek gerekir ki; ücret dendiğinde yalnızca çalışılan süreler değil, çalışılmayan süreler de anlaşılmalıdır.İşverenin ücret ödeme borcuna kısaca değindikten sonra çalışmamızın asıl konusu olan uluslararası tır şoförlerinin ücretlerinin nasıl hesaplanacağına ve kıdem tazminatları hesaplanırken nelere dikkat edileceğine geçebiliriz.
Uluslararası TIR Şoförlerinin Ücret Alacakları Nasıl Hesaplanır?
Uygulamada kara yolu taşımacılığında çok fazla sorun meydana gelmektedir. Bu sorunların büyük bir kısmı da işçi – işveren uyuşmazlıklarından oluşur. Uluslararası tır şoförleri ve işverenleri arasında hak kazanılan ücretin hesaplanması konusunda bazı ayrışmalar olmaktadır. İşçi olan tır şoförleri tarafında sabit asgari ücret yanında ‘’harcırah’’ da denen bir sefer priminin ödenmesi iddiasında bulunulurken işveren yanlar bu iddiayı desteklememektedir.Uygulamada uluslararası tır şoförleri ve işverenleri arasında en sık karşılaşılan uyuşmazlıklardan biri olan harcırah ödemeleri Yargıtay’ın kararlarına da yerleşmiş bulunmaktadır. Harcırah dediğimiz bu sefer primini Yargıtay aslında bir prim olarak değil, ücretin bir parçası olarak değerlendirmektedir.ULUSLARARASI TIR ŞOFÖRLERİNİN ÜCRETLERİ VE KIDEM TAZMİNATLARIUluslararası tır taşımacılığı işi sürdüren bir şoförün sabit asgari ücretle çalışmadığı ve çalışmaması gerektiği hayatın olağan akışında anlaşılabilir bir durumdur. Yerleşik Yargıtay kararlarında uluslararası alanda çalışan bir TIR şoförünün asgari ücretle çalışmayacağı kabul edilen bir durumdur.Örneğin Yargıtay 7. Hukuk Dairesi, 01.04.2014 tarihli, 2013/23367 E. , 2014/7174 K. sayılı kararında ‘’… Tır şoförleri yurt içinde veya yurt dışına sefer yapmak olmak üzere iki şekilde çalışabilirler… Uluslararası alanda çalışan tır şoförlerinin ücretleri genelde asgari ücret ve sefere bağlı prim esasına göre belirlenmektedir…’’ diyerek sefer primiyle çalışma hüküm altına alınmıştır.Yine aynı dairenin 27.01.2014 tarihli, 2013/18261 E. , 2014/1037 K. sayılı kararında ‘’…Sefer primi, uygulamada harcırah olarak adlandırılmakta ve gidilen ülkeye göre değişkenlik gösterebilmektedir. Sözü edilen sefer primi, yol geçiş ücretleri ve diğer masraflar için verilen, Türkiye’ye dönüşte belge karşılığı kapatılan avanstan farklı olup, tamamen işçiye ödenen ücret niteliğindedir. Yerleşik Yargıtay kararlarında da uluslararası alanda faaliyet gösteren tır şoförlerinin yasal asgari ücretle çalışmayacağı kabul edilmektedir…’’ denerek bu kararda da sefer priminin verilmesi hükme bağlanmış ve uluslararası TIR şoförlerinin asgari ücretle çalışmayacağının kabul edildiği ve bunun yerleşik bir Yargıtay kararı olduğu görülmektedir.Uygulamada bir sabit asgari ücretin yanında ücretin esaslı kısmını oluşturan ‘’primin’’ (harcırah) verildiği görülmektedir. Ücret hesaplanırken önce uluslararası tır şoförünün ayda ortalama kaç sefer yaptığı ve sonrasında gidilen yola göre ne kadar prim aldığı tespit edilmelidir. Harcırah denilen bu prim yabancı para cinsinden ödenmektedir. Şöyle ki bir uluslararası tır şoförünün ücreti sabit asgari ücret yanında yabancı para cinsinden ödenen sefer priminin, ayda yapılan sefer sayısıyla çarpılmasından sonra elde edilecektir.İşçinin ücreti ve primleri konusunda ispat yükü bulunmaktadır. Burada da uluslararası tır şoförü işçi, beyanlarını iş sözleşmesiyle, tanıklarla, ücret bordrolarıyla, banka kayıtlarıyla, emsal işçi araştırmalarıyla destekleyebilecektir.Ücret bordroları asgari ücret üzerinden gözüktüğünden genelde işveren tarafın bu yönde bir iddiası bulunmaktadır ancak asgari ücretin yanında sefer priminin de hesaba katılması gerektiği yukarıda Yargıtay’ın yerleşik kararlarında da gözüktüğü üzere İşveren tarafından ödenen harcırah, yolculuk giderleri için kullanıldıysa işçinin bunları da ispatlaması gerekir. Fiş ve faturalar bu bakımdan ispat aracı olacaktır. Yolculuk giderleri için kullanılan miktar, işçinin ücretinin ve kıdem tazminatının hesaplanması için büyük bir öneme haizdir.
Uluslararası TIR Şoförlerinin Kıdem Tazminatları Nasıl Hesaplanır?
Karayolları Trafik Kanunu’na göre tır şoförlerinin çalışma süreleri takometrelerle izlenmektedir. Çalışma süreleri ücret hesabında olduğu kadar kıdem tazminatlarının hesaplanmasında da önem arz etmektedir. Yargıtay, sefer primini ücretin bir eki olarak değil, bizzat ücretin kendisi olarak kabul ettiğinden kıdem tazminatına esas ücret hesaplanırken doğrudan harcırahın dikkate alınması gerekir.Bu sebeple uluslararası tır şoförü işçinin tespit edilecek çalışma süreleri, ayda ortalama kaç sefer yaptığı ve (harcırah) sefer primi, zorunlu arabuluculuk dava şartının yerine getirilmesi ve bunun anlaşmama ile sonuçlanmasından sonra işçinin açacağı alacak davasında kıdem tazminatının hakkaniyetli hesaplanabilmesi için en önemli unsurlardır.
Sonuç
Uluslararası kara yolu taşımacılığında ve Yargıtay’ın kararlarında yerleşmiş bulunan harcırah, (sefer primi) uluslararası alanda faaliyet sürdüren TIR şoförlerine ek bir ücret değil, ücretin kendisidir. Uluslararası TIR şoförlerine sabit bir asgari ücret ve yanında verilen harcırah TIR şoförünün ücretinin bir bütünüdür. Bu sebeple kıdem tazminatı ve ücretin kendisi hesaplanırken buna dikkat edilmesi gerekir. Alacak davasında harcırah miktarlarının ve işçinin ayda ortalama kaç sefer yaptığı mutlaka yazılmalı ve kıdem tazminatı buna göre talep edilmelidir.İzmir avukat olarak, hukuki konularda size rehberlik etmek ve sorularınıza cevap vermek için buradayız. Diğer yazılarımıza göz atmak için linke tıklayabilirsiniz.
KAYNAKÇA:
Ümit ORHAN, Karayolu Taşımacılık Sektöründe Sefer Primi (Harcırah) Meselesi
Ahmet TERZİOĞLU, İş Hukukunda İşverenin Borcu Olarak Ücret
Av. Harun Ümit Eren ve Av. Bahadır Gökhan Kaya’nın 2016 yılında kurmuş olduğu Kapital Hukuk Bürosu; değişen ve globalleşen dünyaya müvekkillerinin uyumlanmasını hedefler. Bünyesindeki avukatları, sigorta uzmanları ve icra ekibiyle, ticari faaliyetler için yurtiçi veya uluslararası alanda Ticaret Hukuku, İş Hukuku, Sigorta Hukuku, İcra-İflas Hukuku ve Vergi /SGK Hukuku alanlarında yoğunlaşarak daha kaliteli ve kapsamlı hizmet vermeyi hedefler.
