Bir alacağın zamanında ödenmesinin temin edilmesi amacıyla, mahkeme kararı ile borçlunun mallarının geçici olarak el konulmasıdır. Bu uygulama, icra hukuku uygulamasıdır. İİK’nın 257-268 maddelerinde düzenlenmiştir.
Alacaklı, borçlunun borcunu ödemeyeceğini düşündüğü zamanlarda, icra takibi yapmadan yahut dava açmadan önce borçlunun mallarına ihtiyati haciz koydurabilir. Bu sayede, borçlunun mal varlığı üçüncü kişilere devredilerek kötü niyetli borçluların alacaklıları zarara uğratması engellenir. Amacı, alacaklının haklarının korunmasıdır.
İhtiyati haciz, özellikle vadesi geçmiş ya da henüz vadesi gelmemiş para borçları için talep edilebilir. Ancak, bu para borcunun teminat olarak rehin verilmemiş olması şarttır. Yani, başka türden borçlar için ihtiyati haciz talep edilemez. Rehin verilmemiş para borcu alacaklısı, borçlu tarafından ya kendisinde ya da üçüncü şahıslarda bulunan taşınır veya taşınmaz malları ve alacaklarını ihtiyaten haczedebilir (İİK m.257/1).
İhtiyati haciz kararı, borçlu bir dilekçe ile asliye hukuk veya asliye ticaret mahkemesinden istenebilir. Alacaklı, alacağı ve ihtiyati haciz talebinin sebeplerini belirterek, bu talebe dayanak teşkil eden delilleri mahkemeye sunmak zorundadır (İİK m.258/1).
Mahkeme, her iki tarafı dinleyip dinlememe konusunda serbesttir (İİK m.258/2). Ancak uygulamada, genellikle duruşma yapılmadan borçlu dinlenmeden karar verildiği görülmektedir.
İhtiyati haciz talebinin reddedilmesi durumunda, alacaklı istinaf yoluyla kararı üst derece mahkemesine taşıyabilir. BAM (Bölge Adliye Mhakemesi ), başvuruyu öncelikli ve hızlı bir şekilde inceler, inceleme üzerine verdiği karar kesindir (İİK m.258/3).
Alacaklı, ihtiyati haciz kararının verildiği tarihten itibaren 10 gün içinde, kararın yerine getirilmesi için icra dairesine başvurmalıdır. Aksi takdirde, ihtiyati haciz kararı otomatik olarak kalkar (İİK m.261/1). İhtiyati haciz kararının yerine getirilmesi, kararı veren mahkemenin yargı çevresindeki icra dairesine başvurularak yapılır. Bu konuda hukuki destek almak için İzmir icra avukatı bünyesinde barındıran büromuzla iletişime geçebilirsiniz.
İhtiyati Haciz Şartları
İhtiyati haciz kararının alınabilmesi ve uygulanabilmesi için belirli şartlar gerekmektedir. Bu şartlar oluşmadığı takdirde alacaklı, ihtiyati haciz kararı talebinde bulunamaz. Şimdi, bu şartları daha detaylı bir şekilde inceleyelim:
- Borç Para Borcu Niteliğinde Olmalıdır
İhtiyati haciz kararı talebinde bulunacak kişinin, alacaklı olduğu para borcu niteliğindeki bir borç için talepte bulunması gerekmektedir. Genelliklekambiyo senetleriyle temin edilen alacaklar için bu talep yapılmaktadır. Alacaklı, bunun gibi evrakları kullanarak, mahkemeden ihtiyati haciz kararı talep edebilir ve icra takibinin kesinleşmesini beklemeksizin haciz işlemlerini gerçekleştirebilir.
- Borcun Vadesi Gelmiş Olmalıdır
Alacaklının, para borcunun vadesi gelmiş olması gerekmektedir. Örneğin, senet alacaklısı, senedin vadesi gelmeden ihtiyati haciz işlemlerini gerçekleştiremez. Ancak, bu şartın kanunla getirilen bir istisnası da bulunmaktadır. İcra İflas Kanunu’nun 257. Maddesi uyarınca, “Vadesi gelmemiş borçtan dolayı yalnız aşağıdaki hallerde ihtiyati haciz istenebilir:
- Borçlunun muayyen bir yerleşim yeri bulunmuyorsa;
- Borçlu borcundan kurtulma amacıyla yahut mallarını gizlemeye, kaçırmaya çalışırsa veyahut kendisi kaçmaya hazırlanır, kaçar, bu amaçla alacaklının haklarını ihlal eden hileli işlemlerde bulunursa borç muaccel hale gelir. Bu durumun uygulaması oldukça az olmakla beraber görülebilir. Taraflar arasında bir muacceliyet sözleşmesi bulunması durumunda, sıralı çek veya senetlerden ilkinin ödenmemesi halinde diğerleri de muaccel hale gelir ve bu durumda alacağın tamamı için ihtiyati haciz talebinde bulunulabilir.
- Alacaklar, rehinle temin edilmemiş olmalıdır
Rehin, alacağını tahsil edemeyen kişinin, bir taşınır veya başka bir hakkı paraya çevirerek elde edilen bedelden alacağını tahsil etmesine olanak sağlayan bir hak türüdür. Eğer alacaklı, borcunu rehin hakkıyla teminat altına almışsa, bu durumda ihtiyati haciz talep etmek için hukuki bir yarar bulunmamaktadır. Dolayısıyla, rehin alacaklısı ihtiyati haciz talebinde bulunamayacaktır. Kefiller açısından rehin hakkı söz konusu değildir, bu durumda rehin hakkı bulunsa dahi kefil kimseler ihtiyati haciz talebinde bulunmaya haizdir.
- Mahkemece belirlenen miktarda teminat yatırılmalıdır
Para borcu alacaklısı, ihtiyati haciz talebinde bulunduktan sonra mahkeme bunu değerlendirir ve inceleme yapar. Ardından, ihtiyati haciz talebinin haksız olduğu ve bu nedenle borçlunun zarar görebileceği durumlarda, alacaklının belirlenen teminat bedelini yatırması lazımdır. Teminat yatırılmaz ise ihtiyati haciz kararı verilemez. Ancak bir ilam mevzu bahis olduğunda teminat aranmayacaktır.
İcra işlemleriniz için İzmir icra avukatı ile iletişime geçebilirsiniz.
