Bu yazımızda finansal kiralama sözleşmesi, leasing sözleşmesi, finansal kiralama nedir ve finansal kiralama sözleşmesinin feshi konuları incelenecektir.
FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMESİ NEDİR?
Finansal Kiralama Sözleşmesi, kiralayanın,kiracının talebi ve seçimi doğrultusunda üçüncü kişiden edindiği veya başka suretle temin ettiği malların zilyetliğini, her türlü faydayı sağlamak amacıyla ve belirli bir süre feshedilmemek kaydıyla kira bedeli karşılığında kiracıya devretmesini öngören bir sözleşmedir. Uygulamada “leasing” sözleşmesi olarak da adlandırılmaktadır.
FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMELERİNDE YASAL UNSURLAR
Finansal kiralama sözleşmesi, finansal kiralama işlemlerinin dayandığı hukuki belge niteliğindedir. 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu’na göre finansal kiralama sözleşmesi, “kiralayanın, kiracının talebi ve seçimi üzerine üçüncü bir kişiden veya bizzat kiracıdan satın aldığı veya başka suretle temin ettiği veya daha önce mülkiyetine geçirmiş bulunduğu bir malın zilyetliğini, her türlü faydayı sağlamak üzere kira bedeli karşılığında, kiracıya bırakmasını öngören sözleşmedir.” şeklinde tanımlanır.
Sözleşmenin süresi, uygulamada genellikle en az 4 yıl olacak şekilde akdedilir. Ancak, uygulamada 2 yıl olarak belirlenen özel durumlar da mevcut olup, bilgisayarlar, sürücü kurslarının eğitim amacıyla kiraladığı otomobiller ve yabancılara kiralanan motosikletler gibi durumlarda sözleşme 2 yıl olarak düzenlenebilir.
Sözleşmenin şekli ve tescili 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu’nda sayılarak belirtilmiştir: Taşınırlar, kiracının ikametgahının noterliğinde özel sicile kaydedilir; taşınmaz mallara ilişkin sözleşmeler taşınmazın bulunduğu tapu kütüğünün şerhler hanesine, kendilerine mahsus özel sicili bulunan taşınır mallara dair sözleşmeler bu malların kayıtlı oldukları sicile tescil ve şerh olunur ve kiralayan tarafından ayrıca Birliğe bildirilir.
Sözleşmenin tarafları, finansal kiralama sözleşmesinden yararlanmak isteyen kişiler arasında herhangi bir taraf ayrımı yapılmaksızın herkes sözleşmeyi yapabilir. Ancak, finansal kiralama sözleşmesini gerçekleştirecek taraf, ilgili kanunlar uyarınca yetkilendirilmiş bir kurum olan finansal kiralama şirketi olmalıdır. Bu durum 6361 sayılı Kanun’un 5. maddesinin C bendinde şu şekilde açıklanır: “Türkiye’de kurulacak bir şirketin ticaret unvanında ‘Finansal Kiralama Şirketi’, ‘Faktoring Şirketi’, ‘Finansman Şirketi’ veya ‘Tasarruf Finansman Şirketi’ ibarelerinden birinin bulunması şarttır.”
Sigortalama, finansal kiralama konusu mal, kiralama süresince sigorta ettirilmek zorundadır. Bu işlem, finansal kiralama sözleşmelerinde zorunlu bir yükümlülük teşkil etmektedir.
FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMESİNE KONU OLABİLECEK MALLAR
6361 sayılı Kanun’un 19. maddesinde “Sözleşmeye taşınır ve taşınmaz mallar konu olabilir. Bilgisayar yazılımlarının çoğaltılmış nüshaları hariç olmak üzere patent gibi fikrî ve sınai haklar bu sözleşmeye konu olamaz. Bütünleyici parça veya eklenti niteliklerine bakılmaksızın asli niteliğini koruyan her mal tek başına finansal kiralama sözleşmesinin konusu olabilir.” şeklinde hangi tür malların konu olabileceği belirtilmiştir.
Örnek vermek gerekirse, binek ve ticari taşıtlar, iş makineleri, tıbbi cihaz ve ekipmanlar, tekstil makineleri, metal işleme makineleri, tarım makineleri ve teknolojik ekipmanlar sıkça finansal kiralama sözleşmelerine konu olan mallardır.
FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMELERİNDE TARAFLARIN HAK VE BORÇLARI
Finansal kiralama sözleşmeleri, iki tarafa da borç yükleyen bir sözleşme niteliği taşımaktadır.
Kiracının Hak ve Borçları
Kiracı, kiralayana karşı kira bedelini zamanında ödemekle yükümlüdür. Finansal kiralama sözleşmelerinde kiralanacak mal henüz teslim edilmemiş olsa bile, kiracı kira bedelini sözleşme tarihinden itibaren ödemesi hususunda anlaşma sağlanabilir. 6361 Sayılı Kanun’un 20. maddesinde bu durum, “Finansal kiralama bedeli ve ödeme dönemleri taraflarca belirlenir. Sözleşmede açıkça belirtilmek kaydıyla, sözleşme konusu mal henüz imal edilmemiş veya kiracıya teslim edilmemiş olsa dahi, sözleşme tarihinden başlamak üzere kira bedelleri tahsil edilebilir. Sözleşmede aksi belirtilmediği takdirde, sözleşme konusu malın sözleşme tarihinden itibaren iki yıl içinde kiracıya teslim edilmesi zorunludur.” şeklinde düzenlenmiştir.
Kiralanan malların sigortalanması zorunlu olup, sigortanın karşılamadığı kısım kiracı tarafından karşılanmalıdır. Bu durum 6361 Sayılı Kanun’un 24. maddesinde “Kiralama konusu malın sigorta ettirilmesi zorunludur. Malın kimin tarafından sigorta ettirileceği sözleşmede gösterilir. Sigorta primleri kiracı tarafından ödenir.” şeklinde belirtilir.
Sözleşmede kiracının malları sonradan satın alabilmesi öngörülebilir.
Kiralayanın Hak ve Borçları
Kiralayan, kiraya konu olan malların zilyetliğini kiracıya devretmekle yükümlüdür.
Sözleşmede aksi öngörülmedikçe, kiralayan mülkiyetindeki malları başkasına devredemez. Eğer bu devir öngörülmüşse, kira sözleşmesinin devrin geçerliliği kiracıya bildirilmesine bağlıdır. Yeni malik, kira ilişkisinin yeni tarafı haline gelir. 6361 Sayılı Kanun’un 27. maddesinde “Sözleşmede aksi öngörülmemişse, kiralayan, malın mülkiyetini bir üçüncü kişiye devredemez. Sözleşmede bu yetkinin tanınması hâlinde, devir ancak başka bir kiralayana yapılabilir. Devralan, sözleşme hükümlerine uymak zorundadır. Devrin kiracıya karşı geçerli olması, onun haberdar edilmesine bağlıdır.” ifadesiyle bu durum açıklanmaktadır.
SÖZLEŞMENİN İHLALİ
6361 Sayılı Kanun’un 31. maddesine göre;
Kiralayan, finansal kiralama bedelini ödemede temerrüde düşen kiracıya verdiği otuz günlük süre içinde de bu bedelin ödenmemesi hâlinde, sözleşmeyi feshedebilir. Ancak, sözleşmede, süre sonunda mülkiyetin kiracıya geçeceği kararlaştırılmış ise, bu süre altmış günden az olamaz. Bir yıl içinde sözleşmede yer alan kira bedellerinden üçünü veya üst üste ikisini zamanında ödememesi nedeniyle ihtara muhatap olan kiracılarla yapılan sözleşmeler kiralayan tarafından feshedilebilir.
Taraflardan birinin sözleşmeye aykırı harekette bulunduğu hâllerde, bu aykırılık nedeniyle diğer tarafın sözleşmeyi devam ettirmesinin beklenemeyeceği durumlarda sözleşme feshedilebilir.
Kiracı ve kiralayan arasında finansal kiralama sözleşmesi ile ilgili ihtilaflarda, mahkemece finansal kiralama konusu malın ihtiyati tedbir kararı alınarak kiralayana veya üçüncü bir kişiye bırakılması durumunda kiralayan, mahkemeye malın rayiç değeri kadar teminat yatırmak suretiyle mal üzerinde tasarruf edebilir. Şu kadar ki; sözleşmenin feshinin haksız olduğuna karar verilmesi hâlinde kiralayan, kiracının zararını tazminle yükümlüdür.
SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ
Sözleşmede aksi kararlaştırılabilse de, normal şartlarda finansal kiralama sözleşmelerini sonlandıran belirli durumlar vardır.
Bu durumlar 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Kanunu’nda sayılarak belirtilmiştir: Sözleşmenin süresinin dolması, kiracının iflası, ölümü veya fiil ehliyetini kaybetme hallerinde finansal kiralama sözleşmesi kendiliğinden sona erer.
Kiracının tasfiye sürecine girmesi veya tasfiyeye girmeksizin finansal kiralama konusu malın tahsis edildiği işletmesini tasfiye etmesi hâlinde ise kiracının talebi üzerine sözleşmede aksine hüküm yoksa sözleşme, süresinden önce feshedilebilir.
6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Kanunu’nun 30. maddesine göre sözleşmenin taraflarından her biri sürenin bitiminden en az üç ay önce bildirmek kaydıyla, mevcut veya yeni şartlarla sözleşmenin uzatılmasını talep edebilir. Sözleşmenin uzatılması tarafların anlaşmasına bağlıdır.
Sözleşme sona erdiğinde, sözleşmeden doğan satın alma hakkını kullanmayan veya bu hakkı bulunmayan kiracı, finansal kiralama konusu malı derhâl geri vermekle mükelleftir.
SONUÇ
Günümüzde gittikçe kullanımı artan finansal kiralama sözleşmeleri, çok büyük yatırımlar yapmadan gerekli sermayeye ulaşma konusunda yeni iş kurmak isteyen girişimcilere ve tacirlere yardımcı olur. Kiracılar, ihtiyaçlarına uygun sürelerle kiralamaları yapabilir, sözleşme hükümlerinin konulmasında fikrini ve şartlarını belirtebilir; böylelikle hem kiralayan hem de kiracı için esnek bir sözleşme yapma fırsatı doğmuş olur. Finansal kiralama sözleşmesi, aktif olarak ticarette bulunan tacirlerin ve yeni girişimcilerin tercih edebileceği bir seçenek olarak alternatifler sunar.
Konu hakkında daha fazla bilgi almak için İzmir Avukat Kapital Hukuk Büromuzu arayabilirsiniz.
Yaz Stajyeri Berk UÇAR
