Bu yazımızda ters ibraz (chargeback) ve bu kavramın hukuki sonuçlarını ele alacağız.
Giriş ve Tanımlar
Ters ibraz, tüketici ile doğrudan banka arasındaki bir işlemdir. Tüketicinin satıcıyla uğraşmadan zararı doğrudan bankadan talep edebileceği bir yoldur. Bu doğrultuda tüketicinin işyeri ile sorun yaşaması veya hesabından eksilen bakiyeye kendisinin neden olmaması halinde gerçekleşen bu eksilmeye ilişkin tüketici harcama itirazında bulunabilecektir.
İngilizce karşılığı chargeback olan ters ibraz, tüketicinin korunmasını amaçlar. Tüketicinin uluslararası kartlı ödeme sistemleri üzerinden (MasterCard, Visa, Troy vb.) ödeme yapmasına rağmen herhangi bir mal veya hizmet almaması, satın alınan üründen memnun olunmaması veya dolandırılması gibi durumlarda paranın iadesinin yapılabilmesi için bankaya başvurması işlemine denmektedir. Yapılan itiraz neticesinde bankanın onayıyla para iade edilir.
Bu İbraz Nereye Yapılır?
Harcamaya yapılan itiraz işlemi, sorun yaşanan kartın ait olduğu bankaya yapılır. Farklı bankalar, farklı kanallar ile itirazı değerlendirebilir fakat ister ulusal ister uluslararası olsun “Visa, Mastercard veya Troy” gibi ödeme kuruluşlarına tabi her bankanın ters ibraz şekli aynıdır.
Ters İbrazın Şartları
Ters ibraz itirazında bulunmanın şartları farklı kaynaklarda farklı şekillerde açıklansa da genel hatlarıyla bu kurumun itiraz sebepleri şu şekilde sıralanabilir[1]:
- Kart sahibinin işlemi hatırlamaması
- Provizyon hatası
- Dolandırıcılık
- Süreç hatası
- Mükerrer işlem
- Tutarın farklı bir yolla ödenmesi
- İşlemin geç ibraz edilmesi
- Kart numarasının yanlış yazılması
- İşlem tutarında farklılık
- İptal/iade işlem itirazları
- Ürün/hizmet temini itirazları
Ters ibraz itirazının yapılması için kredi kartının kötüye kullanımının söz konusu olması gerektiği açıktır. Fakat, uygulamada ters ibraz itirazına sebep olarak faturadaki işlemin hatırlanmamasının sebep gösterildiği hallerde bankaların çoğunlukla bu talepleri kabul etmediği farklı kaynaklarda belirtilmektedir[2].
Ters İbraz Nasıl Yapılır, Nasıl İşler?
Kart hamili, itiraz etmek istediği işleme ilişkin kendi bankası vasıtasıyla itirazda bulunur. Kart sahibinin bankasının ilk incelemelerinde talebi yerinde bulması halinde kullanıcıya geçici bir kredi sağlayarak ödeme yapar. Fakat uygulamada haklı yapılan ibraz taleplerinin bankalarca sıklıkla reddedildiği görülmektedir. Bu doğrultuda hukuki bir destek almak en doğru yol olacaktır.
Yapılan ödemenin ardından satıcının bankasına ters ibraz talebi gönderilir ve genelde bu süreç sulh yöntemiyle bankaların kendi aralarında çözülür. Bankaların kendi aralarında anlaşamadığı halde tüketicinin bankası, doğrudan bir ibraz talebi gönderir.,
Tüketicinin bankasının, satıcının kendisine ters ibraz talebi göndermesi halinde satıcı, ters ibrazı kabul edip ödeme yapabilir veya geçerli kanıtlarını sunarak talebi reddedebilir. Tüketicinin bankası sunulan delillerin incelemesini yapar. İnceleme sonucunda tüketicinin haksız olduğu anlaşılırsa bankanın tüketiciye yaptığı ödeme, diğer bir deyişle geçici olarak sağladığı kredi geri çekilir.
Kredinin geri çekilmesi hali de itiraza tabidir. Bir önceki aşamada verilen karara yapılan itirazların değerlendirilmesi doğrudan MasterCard, Visa gibi kart ağlarına bırakılır.
Ters İbraza İtiraz
Yapılan harcamaya itiraz hakkı olduğu gibi, ters ibraz talebine de itiraz mümkündür. Bir malın satılması ve eksiksiz bir şekilde tüketiciye teslim edilmesine rağmen tüketici tarafından talep yapılmış olabilir. Bu ve benzeri hallerde satıcının veya satıcının bağlı olduğu bankanın yeterli ve ikna edici kanıtlar sunması halinde ibraz talebi sonuçsuz kalabilir. Bu tür durumlarda izmirin en iyi avukatı ile destek almak istiyorsanız bizimle iletişime geçmenizi tavsiye ederiz.
Zamanaşımı
Zamanaşımı itiraz sebebine göre farklılık göstermektedir. Fakat itirazın sebebi ne olursa olsun hiçbir koşulda 540 günü aşamaz[3]. Genel olarak teslim ya da işlem tarihinden itibaren 120 gün içinde ters ibraz başvurusunun yapılması gerekir.
Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu m. 11/1 hükmüne göre “Kart çıkaran kuruluşlar, … itiraz başvurularını başvuru tarihinden itibaren yirmi gün içinde hamilin başvuru yöntemi kullanılarak gerekçeli şekilde cevaplandırmak zorundadırlar”.
Sonuç
Ters ibrazın ilk tercih yolu olmaması gerektiği unutulmamalıdır. İlk aşamada tüketicinin satıcı ile iletişime geçmesi ve yaşadığı problemi öncelikle satıcının kendisiyle çözmeyi denemesi gerekir. Bu durumun sonuçsuz kalması halinde ters ibraz yöntemine başvurmak hem yapılan itirazın olumlu sonuçlanması hem de tüketicinin zararının en hızlı şekilde karşılanması açısından önem arz etmektedir.
Gerek aşağıda yer alan Yargıtay kararları ışığında, gerekse uluslararası ödeme sistemlerinin düzenlendiği protokol ve kurallar çerçevesinde chargeback veya ters ibraz işlemi tüketicinin kullanabileceği bir hakkıdır. İzmir avukat tavsiye almak, tüketicilerin bu süreçte haklarını koruma ve doğru adımları atma konusunda rehberlik sağlayabilir.
Hukuki Kaynaklar
Yargıtay Kararları:
19. Hukuk Dairesi 2016/1953 E. , 2017/2895 K.
Özet: Davacı, sihirlikazan.com sitesinden toplam 11.900,48 TL tutarlı 2 ayrı alışveriş yaptığını, alışverişinde davalı banka tarafından verilmiş kredi kartını kullandığını, satın aldığı ürünlerin teslim edilmemesi üzerine davalı bankaya başvurarak chargeback kuralları gereğince ödediği bedelin kredi kartına iadesini talep etmiştir.
Ancak davalı bankanın haksız yere talebi reddettiğini ileri sürerek, 11.900,48 TL’nin yasal faiziyle iadesine karar verilmesini talep ve dava etmiştir. Mahkeme davacıyı haklı bulmuş ve davalı tarafınca karar temyiz edilmiştir. Yargıtay ise mahkeme kararının onanmasına karar vermiştir.
Bu karara ilişkin sonuç: İnternet üzerinden yapılan alışverişte ürün teslim edilmez ise banka kredi kartına para iadesini yapmak zorundadır.
19. Hukuk Dairesi 2016/1959 E. , 2017/2896 K.
Mahkemece, toplanan deliller ve tüm dosya kapsamına göre, dava ters ibraz (chargeback) kuralına dayanan alacak istemine ilişkin olup, bankanın ödeme karşılığında alınan hizmetin kart sahibine ulaşıp ulaşmadığını kontrol mecburiyeti bulunmaktadır. Bankanın sorumluluğuna ancak kart hamili tüketicinin mal ya da hizmet satın aldığı kişiye ulaşamadığı durumlarda gidilebileceğini, dosya kapsamında davalı satıcı tarafından davacının borçlu olmadığına dair düzenlenmiş evrak bulunduğu belirtilmiştir. Davacının ihtilafı davalı satıcı ile çözmesi gerekmekte olup somut olayda bankanın sorumlu tutulmasının mümkün olmadığı gerekçeleriyle davanın reddine karar verilmiş, hüküm davacı vekilince temyiz edilmiştir.
Bu davalı yönünden de bağlayıcı nitelik taşıdığı gözetilmeden dosya içeriğiyle bağdaşmayan yazılı gerekçeye istinaden ret kararı verilmesi isabetsiz olup bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle hükmün davacı yararına BOZULMASINA, peşin harcın istek halinde iadesine, 10/04/2017 gününde oybirliğiyle karar verildi.
Bu karara ilişkin sonuç: Mahkemenin verdiği bankanın sorumluluğuna ancak satıcıya ulaşılmadığı durumlarda gidilebileceği kararı bozulmuştur.
Diğer yazılarımıza göz atmak için linke tıklayabilirsiniz.
Stj. Av. Kerimcan DEMİR
Av. Harun Ümit EREN
Sosyal Medyada Bizi Takip edin
https://www.facebook.com/kapitalhukuk
https://www.instagram.com/kapitalhukuk/
https://tr.linkedin.com/company/kapi%CC%87tal-hukuk
KAYNAKÇA
[1] https://eduhukuk.com/uluslararasi-ters-ibraz-chargeback-kurallari/
[2] https://www.innova.com.tr/tr/blog/fintek-blog/chargeback-ters-ibraz-nedir-nasil-yapilir-ve-surec-nasil-isler
[3] www.eduhukuk.com
