Bu yazımızda ticari hayatın getirisi olarak kısa veya uzun ölçekli finansman sağlamaya yönelik olan bankacılık konsorsiyumu ele alınacaktır.
GİRİŞ
Finansal hayat gerek teknolojik gelişmeler gerekse küreselleşmenin getirisi olarak büyük ölçekli sermaye gerektiren işler de artmaktadır. Bu tür büyük ölçekli projeleri meydana getirmek için tek bir girişimcinin kapasitesini aşmasından kaynaklı olarak likidite ihtiyacı doğmaktadır. Bu ihtiyacı karşılamak için de kredi yoluna başvurulması olağan akışın içerisinde gerçekleşen bir eylemdir.
Yeterli sermaye birikiminin olmayışı ve yatırım ihtiyaçlarını karşılayamaması sebebiyle başta bankalar aracılığıyla finansman sağlamak istenmektedir. Talep kredi miktarının tek bir bankanın karşılayamaması veya o kadar büyük ölçekli bir krediyi tahsil etmenin banka açısından risk arz edeceği için vermek istememesi noktasında birden çok bankanın bir araya gelerek bu finansman ihtiyacını karşılayabilir.
Bu kapsamda konsorsiyum sözleşmesi, son yıllarda hukukun önemli bir parçası haline gelmiştir. Halbuki konsorsiyum sözleşmeleri hakkında Türk Hukuku’nda yazılı bir mevzuat olarak henüz bir hukuki düzenleme bulunmamaktadır.
KONSORSİYUM NEDİR?
İki veya daha fazla işletmenin, tek başlarına üstlenemeyecekleri büyük sermaye gerektiren işleri yapabilmeyi amaç tutularak oluşturulan iş birliği olarak tanımlanabilir. İlaveten bu tür bir sözleşmesel temele dayanmasından sebep gerçek kişilerin ya da gerçek kişiler ile tüzel kişilerin arasında da konsorsiyum ilişkisinin kurulmasına hiçbir engel yoktur.
Bu iş birliği çerçevesinde şirketlerin kendi kişiliklerinde bir değişim meydana gelmez. Konsorsiyum tarafları, girdikleri sözleşmesel ilişki neticesinde de tüzel bir kişilik oluşturmamaktalar, kendi gerçek ya da tüzel kişiliklerinin korumaya devam etmektedirler. Konsorsiyumda, her bir ortağın hak ve sorumluluklarının diğer ortaklardan ayrılarak bağımsız bir nitelik taşır.
Konsorsiyumda birden fazla bir araya gelen yüklenici vardır ve bunlar genellikle ticaret şirketleridir. Her bir ortak üstlenilen işin belirli bir bölümünü yüklenmeyi taahhüt ederler. Dolayısıyla da işin yalnızca kendi yaptıkları kısmından sorumlu olurlar. Bundan yola çıkarak müteselsilen bir sorumluluk altına girmediklerini ifade edebiliriz.
Konsorsiyum’un yazılı bir mevzuat düzenlemesi olmamasına rağmen bazı kanunlarca bahsi geçmektedir. Bu kapsamda mülga 3182 sayılı Bankalar Kanunu’nda “…konsorsiyum şeklinde verilecek teminat mektupları…” şeklinde ifade edilmiş olup bunun yanı sıra, Kamu İhale Kanunu ve Kurumlar Vergisi Genel Tebliğ’inde yer almaktadır.
BANKACILIK KONSORSİYUMU NEDİR?
Bankalar ekonomik gelişmesi destekleyen en önemli kuruluşların arasında gelir. Ekonomik gelişmelerle birlikte büyük ölçekli projelere sermaye sağlanabilmesi için genellikle bankalar tercih edilmektedir.
Söz konusu projeler için ihtiyaç̧ duyulan finansman da kredi kuruluşlarını ortak hareket etmeye sevk etmektedir.
Bankacılık konsorsiyumunu oluşturan üyeler:
- Lider Banka, konsorsiyumdan sorumlu bankalardır. Müzakereleri düzenlemek ve koşulları belirlemekten sorumludurlar. Ayrıca, konsorsiyumun bir parçasını oluşturacak diğer finansal kuruluşları bulmaktan da sorumludurlar. Bir öncü banka veya birkaç tane olabilir. Aynı zamanda en fazla kredi tutarına sahip olup en yüksek riski üstlenen bankadır.
- Temsilci Bankalar, konsorsiyuma katılan tüm bankalar tarafından seçilirler ve konsorsiyumun yönetiminden sorumludurlar.
- Diğer Katılımcı Bankalar, konsorsiyuma katılan diğer finans kuruluşlarıdır.
Bankacılık konsorsiyumu genellikle iki şekilde gerçekleşir: sendikasyon kredileri ve menkul kıymet ihracı.
SENDİKASYON KREDİLERİ
Sendikasyon kredisi bir bankaya, başka bir banka veya kredi kurumu tarafından riski paylaşma hedefiyle konsorsiyum oluşturularak aynı şartlarla sabit veya değişken faizli olarak kullandırılan uzun vadeli ve yüksek meblağlı bir kredi türüdür. Krediyi verenler ile kredi talep eden arasında nakit akışlarının lider banka tarafından sağlanır.
Bankacılık konsorsiyumu veya sendikasyonu, birkaç kredi veren finans kuruluşunun verdiği genellikle orta veya uzun vadeli, çok yüksek meblağlı ve borçlunun iflas etme riskinin nispeten yüksek olduğu kredilerdir.
Sendikasyon kredileri, Türk bankacılık sisteminde 2000’li yıllardan sonra kaynak vadesinin uzatılması, fonlama maliyetinin düşürülmesi ve vade riskinin yönetimi amaç tutularak başvurulan önemli bir uluslararası finansman kaynağıdır.
Uluslararası kredilendirmede en çok kullanılan ve bu piyasalardaki işlemlerin yüzde doksanını kapsayan sendikasyon kredileri, iç tasarrufları yetersiz olan gelişmekte olan ülkelere cazip gelmektedir.
Bir ülkenin bankalarının uluslararası sendikasyon piyasasından yoğun şekilde borçlanması, bu ülkenin kredi değerliliğinin yüksek olduğunun bir göstergesidir.
MENKUL KIYMET İHRACI
Sermaye Piyasası içerisinde menkul kıymetlerin oldukça önemlidir. Şirketlerin, finansman ihtiyacı karşılanmak üzere menkul ihraç kararı almaları halinde geniş yatırımcı kitlelerine ulaşabilmekte ve bu şekilde yüksek miktarda sermayenin bir toplanmasına yardımcı olur.
Bu noktada konsorsiyum genellikle büyük şirketlerin veya nispeten yüksek iflas riski taşıyan menkul kıymetleri ihraç eder. Ulusal pazarda gerçekleştirilebileceği gibi genellikle uluslararası alanda kendine yer bulur.
Sermaye Piyasası Kanunu m3/1/g uyarınca menkul kıymetler ihraççı tarafından çıkartılıp halka arz veya halka arz edilmeksizin satışı şeklinde karşımıza çıkar.
4603 sayılı kanun uyarınca bankalar anonim şirket statüsündedir. Özel hukuk kişileri arasında esasen anonim şirketler ihraççı olabilir. Bu kurum gerek ihraççı gerek yatırımcı gerekse devlet için pek çok yararı beraberinde getirdiği için menfaat dengesi de dikkate alındığında teşvik edici ve piyasaya güven aşılayıcıdır.
FİNANSAL YENİDEN YAPILANDIRMA ÇERÇEVE ANLAŞMASI
Türkiye Bankalar Birliği’nin 2019 yılında büyük ölçekli uygulama, yani banka ve diğer mali kurumlara 25 Milyon TL üzerinde ve kredi borcu bulunan şirketler için uygulama kapsamında Finansal Yeniden Yapılandırma Çerçeve Anlaşmasını yayımlamıştır. Bu anlaşmasında alacaklı kuruluşlar, lider banka, borçlu tanımlanmıştır. Burada önemli olan lider bankanın tanımıdır.
Lider Banka (LB): İlgili müzakerelerin yönetilmesi, sonuçlandırılması ve uygulamanın
izlenmesi konusunda görev yapan Alacaklı Kuruluş.
Bu anlaşmanın uygulanma alanı bulduğu somut örneklerden biri de Türk Tarihi’nde bir rekor olma özelliğini taşıyan İstanbul’un üçüncü havalimanı projesinde durum böyledir. İstanbul Havalimanı’nın işletmecisi İGA Havalimanı, 5.8 milyar Euro kredi borcu bankalar tarafından yapılandırılmıştır. Bu kapsamda söz konusu şirket Ziraat Bankası, Halkbank, Vakıfbank, Deniz Bank, QNB Finansbank ve Garanti Bankası ile kredi anlaşması imzalamıştır.
KREDİ KONSORSİYUMU NEDİR?
Büyük bir kredinin birden fazla banka tarafından birlikte temini amaçlanır. Burada kredi kuruluşu olarak bankaların borçludan kredilerini tahsil edememesi risklerini azaltmak istenir.
Bu konsorsiyum türünde, konsorsiyum liderinin görevi, sözleşmedeki işlevi ve rizikonun dağıtılması gibi çeşitli unsurlar gerçek konsorsiyal kredi ve gerçek olmayan konsorsiyal kredi olarak ikiye ayrılmaktadır:
Gerçek Konsorsiyal Kredi
Konsorsiyum lideri kredinin tamamını kendisi vermekte ve kredi ödemesini de sadece kendisi tahsil etmektedir. Başka bir ifade ile kredi kullanıcısı konsorsiyum ortaklarının tamamı ile sözleşme yapmamakta, sadece konsorsiyumun lider bankası ile muhatap olmaktadır.
Dış ilişkide konsorsiyum adına hareket eden lider banka, iç ilişkide ise tahsil edilen kredi tutarını konsorsiyum ortakları ile paylaşır. Uygulamada konsorsiyumların önemli bir kısmı bu şekildedir.
Gerçek Olmayan Konsorsiyal Kredi
Konsorsiyum ortaklarının her biri kredi kullanıcısı ile kendisinin sözleşme yapması halidir. Bu durumda her bir ortak konsorsiyum kapsamında üstelendiği meblağı kredi kullanıcısına verir. Geri yapılacak ödemeyi her biri münferiden tahsil eder.
Bu şekilde kurulan bir konsorsiyumda kredi alacağını teminat altına almak için borçlunun taşınmazları üzerinde garame ipoteği tesis edilir. Bu tip bir konsorsiyumda lider bankanı görevi yalnızca kredinin teminatını ve geri ödemesini denetlemektir.
İzmir avukat olarak, hukuki konularda size rehberlik etmek ve sorularınıza cevap vermek için buradayız. Diğer yazılarımıza göz atmak için linke tıklayabilirsiniz.
Yaz Stajyeri Doğa KARATOSUN
Av. Bahadır Gökhan KAYA
Sosyal Medyada Bizi Takip edin
https://www.facebook.com/kapitalhukuk
