Bu yazımızda, vergi davalarında yürütmenin durdurulması ele alınacak olup hukuki sonuçları değerlendirilecektir.
GİRİŞ
Vergi hukukunda vergi idaresi tarafından tesis edilen işlemler idari işlem niteliğinde olup doğrudan uygulanabilir. İdari işlemler yargı denetimine tabidir. Bu hususa ilişkin yargı denetimi vergi mahkemelerince yürütülür. Bölge idare mahkemeleri itiraz, Danıştay ise temyiz mercidir.
İdari işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi için dava açılması kural olarak yürütmeyi durdurmamaktadır. Bu sebeple yürütmenin durdurulması kararının alınması gerekir. Ancak vergi yargısında durum daha farklıdır. Çalışmamızda öncelikle genel olarak yürütmenin durdurulması kavramından bahsedilecek, sonrasında ise vergi uyuşmazlıklarında yürütmenin durdurulması ile yürütmenin durdurulması kararına itiraz hususu anlatılacaktır.
GENEL OLARAK YÜRÜTMENİN DURDURULMASI
Yürütmenin Durdurulması Kararı Nedir?
Yürütmenin durdurulması İYUK madde 27’de düzenlenmiştir. Yürütmenin durdurulması kararı, hukuka aykırı olan bir idari işlemin sağlayabileceği zararların önlenmesi amacıyla alınır. Bu kararın alınabilmesi için öncelikle iptal davası açmak şarttır. İptal davası açılmadan yürütmenin durdurulmasının talep edilmesi mümkün değildir.
Yürütmenin durdurulması kararı, tedbir mahiyetinde bir karar olup iptal davası niteliğindeki idari dava sonuçlanıncaya kadar davaya konu edilen idari işlemin icrasını erteler ve hukuki sonuçlarını durdurur. Yürütmenin durdurulması kararı idari işlemin hukuki varlığına son vermez yalnızca icra edilebilirlik vasfını etkiler.
Yürütmenin durdurulması istinaf ve temyiz süreçleri de dahil olmak üzere yargılamanın her aşamasında istenebilir. Ancak bu talep yalnızca tek sefer mümkün olup İYUK madde 27/10 gereğince aynı sebeplere dayanılarak ikinci kez yürütmenin durdurulması kararı talep edilemez.
Yürütmenin durdurulması kararı geçmişe yönelik olarak sonuç doğurur.
Yürütmenin Durdurulması Kararı Alınabilmesi İçin Hangi Şartların Sağlanması Gerekir?
Yürütmenin durdurulması kararının alınabilmesi için sadece talepte bulunmanın yeterli olmadığı yukarıda açıklanmıştı. Kararın alınabilmesi için gerekli şartlar İYUK madde 27 gereğince şu şekilde sıralanabilir:
–İdari işlemin iptaline ilişkin bir davanın açılmış olması gerekir.
Yukarıda da açıklandığı üzere, yürütmenin durdurulması kararının verilebilmesi için öncelikle bir iptal davasının varlığından söz edilmesi şarttır. İptal davası açılmadan yalnızca yürütmenin durdurulması talepli bir dilekçe ile yürütmenin durdurulması kararı alınamaz.
–Yürütmenin durdurulmasının talep edilmiş ve harcının yatırılmış olması gerekir.
Yürütmenin durdurulması kararı, talep edilmediği takdirde mahkemece re’sen verilemez. İptal davasının açılmış olması yürütmenin durdurulması kararına hükmedilmesi için yeterli değildir. Yürütmenin durdurulması yargılamanın her aşamasında talep edilebilir. Taleple birlikte harcın yatırılması da şarttır. 2023 yılı için güncel harç tutarları şu şekildedir:
İdare Mahkemelerinde açılacak davalarda yürütmenin durdurulması harcı 296,40 TL; Bölge İdare Mahkemesine istinaf/itirazlarda idarede yürütmenin durdurulması harcı 296,40 TL, idarede yürütmenin durdurulması itiraz harcı 400,00 TL;
Danıştay’a temyiz/karar düzeltme yoluna başvurularda idarede yürütmenin durdurulması harcı 296,40 TL, vergide yürütmenin durdurulması harcı 375,10 TL;
Danıştay’a yeni açılacak davalarda idarede yürütmenin durdurulması harcı 296,40 TL, vergide yürütmenin durdurulması harcı 375,10 TL’dir.
–İdari işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkansız zararlar doğacak olmalıdır.
Yürütmenin durdurulması kararı telafisi güç veya imkansız zararların doğmasını engellemelidir. İptal davasına konu idari işlemin uygulanması halinde geri dönülemez nitelikte sonuçlar doğacak ise yürütmenin durdurulmasına ilişkin karar verilebilir. Burada şu hususa değinmek gerekir ki; bu şarta ilişkin sayılı bir liste yapılması mümkün olmadığından her somut olayda ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekir.
–İdari işlem açıkça hukuka aykırı olmalıdır.
Hukuk düzenine ilişkin herhangi bir aykırılık yürütmenin durdurulması kararının verilebilmesi için gerekli şartı oluşturur. Hukukun herhangi bir alanındaki aykırılık içeren bir idari işlem için yürütmenin durdurulması kararı alınabilir.
–İdarenin savunmasının alınması zorunludur.
İYUK madde 27/2 gereğince davalı idarenin savunması alındıktan veya savunma süresi geçtikten sonra gerekçe gösterilerek yürütmenin durdurulmasına karar verilebilir. Uygulanmakla etkisi tükenecek bir idari işlem söz konusu olduğu hallerde ise idarenin savunması alınmadan da kararın verilmesi kanunda mümkün kılınmıştır.
–Yürütmenin durdurulması kararının verilebilmesi için bazı durumlarda teminat gösterilmesi gerekebilir.
Bir idari işleme ilişkin yürütmenin durdurulması kararının talep edildiği durumlarda, eğer yürütmenin durdurulması kararının verilmesi ile idare veya kamu büyük zarara uğrayacak ise teminat gösterilmesi şarttır. Ancak bu şartın uygulamada yaygın bir geçerliliği bulunmamaktadır.
VERGİ UYUŞMAZLIKLARINDA YÜRÜTMENİN DURDURULMASI
Vergi mükelleflerinin, vergi mahkemelerinde tarhiyata ilişkin bir dava açabilmeleri kural olarak ancak bir vergi hatası bulunması ve ihtirazı kayıtla beyan istisnası olması durumunda mümkündür. Bunlar dışındaki bir durumda mükellefler, beyan ettikleri matrah üzerinden tarh edilen vergilere ilişkin bir dava açamaz.
İdare mahkemelerinde görülen iptal davalarından farklı olarak vergi mahkemelerinde tarhiyata karşı açılan davalarda yürütmenin durdurulması kararının alınmasına gerek yoktur. Bu sayede verginin tespit edilmesi anlamına gelen tarh işlemi daha ileri bir aşamaya geçmez ve tarh ve tebliğ edilen verginin ödenmesi gereken aşama olan tahakkuku engeller. Ancak açılan dava, verginin tarh aşamasında değil de tahsil aşamasına ilişkin ise tahsil işleminin durması için yürütmenin durdurulması kararının alınması gerekir.
Vergi Davalarında Yürütmenin Kendiliğinden Durmasının İstisnaları Nelerdir?
Kural olarak vergi davalarında yürütmenin durdurulması kararının mahkemece talebe bağlı olmadan kendiliğinden verildiği yukarıda açıklanmıştı. Şöyle ki bazı hallerde yürütmenin durdurulması kararının alınması için talep edebilmesi gerekir. Bu haller şu şekilde sıralanabilir:
–Dosyanın işlemden kaldırılması
İYUK madde 26/3 gereğincedavacının adresine tebligat yapılamadığı hallerde yürütmenin durdurulması kararının verilmesi ve uygulanması mümkün değildir. Tebligatın yapılamaması halinde dosya işlemden kaldırılacak olup davacının yeni bir tebligat adresi bildirmesi gerekir.
–Verginin tahsil edilmesi aşamasına ilişkin bir uyuşmazlığın olması
Yukarıda da kısaca açıklandığı üzere dava, İYUK madde 27/4 gereği verginin ödenmesi (tahsil edilmesi) aşamasında açılmış ise tahsilat işlemlerinin durması için yürütmenin durdurulması kararının alınması için talep edilmesi gerekir.
–Davacının istinaf veya temyiz talebinde bulunması
İYUK madde 52 hükmü temyiz veya istinaf başvurusunda bulunmanın ilk derece mahkemesi kararlarının yürütülmesini durdurmadığını düzenlemiştir. Buradaki ilk derece mahkemeleri kavramından Danıştay’ın ilk derece mahkemesi olarak görev yaptığı uyuşmazlıkların da anlaşılması gerektiği unutulmamalıdır.
YÜRÜTMENİN DURDURULMASI KARARINA İTİRAZ
Yürütmenin durdurulması kararına itirazın usulü İYUK madde 27/7’de düzenlenmiştir. Bu maddeye göre yürütmenin durdurulmasına ilişkin kararın itirazı, karar
-Danıştay dava dairelerince verilmişse İdare veya Vergi Dava Daireleri Kurullarınca,
-Bölge İdare Mahkemesi kararlarına karşı en yakın Bölge İdare Mahkemesince,
-İlk derece İdare veya Vergi Mahkemeleri kararlarına karşı en yakın Bölge İdare Mahkemesince incelenir.
Bu karara ilişkin itiraz süresi yedi gün olup süre kararının tebliğini izleyen günden itibaren başlar. Yine aynı şekilde itirazı inceleyecek merci yedi gün içinde karar vermelidir.
SONUÇ
Yürütmenin durdurulması kararı, hukuka aykırı olan bir idari işlemin sebep olabileceği zararları önlemek amacıyla verilir. İdari yargıda yürütmenin durdurulması kararının alınması için talep şartı varken vergi yargısında kural olarak yürütmenin durdurulması kararı mahkemece kendiliğinden verilir.
Vergi uyuşmazlıklarında yürütmenin kendiliğinden durmasının birtakım istisnaları vardır. Bu istisnalar yukarıda açıklanmış olup talep edilmesi halinde yürütmenin durdurulması kararı alınabilir.
Yürütmenin durdurulması kararına ilişkin itiraz, süresi içinde yetkili mercilere yapıldığında yedi gün içinde itirazın karara bağlanması gerekir. Bu süreçte, hukuki konularda uzman bir İzmir avukat tavsiye almak, itiraz sürecini daha etkili yönetmek ve haklarını korumak açısından önemlidir.
Diğer yazılarımıza göz atmak için linke tıklayabilirsiniz.
Stj. Av. İrem TÜRKOĞLU
Av. Özlemnur KAYNAK
Sosyal Medyada Bizi Takip edin
https://www.facebook.com/kapitalhukuk
