Bu yazımızda olağanüstü kanun yolları veya daha bilinen adı ile kesin mahkeme kararlarına karşı başvuru uygulaması konusu incelenecektir.
Hukuk davalarında olağanüstü kanun yolları, kesinleşmiş mahkeme kararlarına karşı başvurulabilen istisnai başvuru mekanizmalarıdır. Bu yollar, hukuka aykırı veya hatalı kararların düzeltilmesi ve adaletin sağlanması amacını taşır ve yargı sisteminin önemli bir parçasını oluşturur.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu, olağanüstü kanun yollarını iki ana başlık altında düzenlemektedir: kanun yararına temyiz ve yargılamanın iadesi (yenilenmesi). Bu yöntemler, farklı durumlarda başvurulabilecek çözümler sunarak yargılama sürecindeki hataların düzeltilmesi için imkan tanır.
Olağanüstü Kanun Yollarının Amacı ve Önemi
Olağanüstü kanun yollarının asıl hedefi, kesinleşmiş kararların hukuka uygunluğunu sağlamak ve maddi gerçekleri ortaya çıkarmaktır. Bu yöntemle, ilk derece mahkemelerinin kararları üst yargı organlarınca incelenir, böylece yargılamada yapılan hatalar düzeltilir ve benzer hataların gelecekte önüne geçilir. Bu süreç, hem davanın taraflarının haklarını korumaya yardımcı olur hem de içtihat birliği oluşturarak hukuk sisteminin tutarlılığını sağlar.
1. Kanun Yararına Temyiz
Kanun yararına temyiz, istinaf ve temyiz incelemesine tabi tutulmadan kesinleşmiş bulunan mahkeme kararlarının, hukuka aykırılık taşıyıp taşımadığının denetlenmesi amacıyla başvurulan olağanüstü bir kanun yoludur. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 363. maddesi uyarınca, bu yola yalnızca Adalet Bakanlığı veya Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı başvurabilir.
Kanun yararına temyiz, ilgililerin talebi üzerine ya da bu makamların kendiliğinden harekete geçmesiyle başlatılabilir.
Hangi Durumlarda Kanun Yararına Temyize Başvurulabilir?
Kanun yararına temyiz, iki durumda devreye girebilir:
- Kararların kesinleşmiş olması: İlk derece mahkemelerinin kesin olarak verdiği ve istinaf incelemesinden geçmeden kesinleşen kararlar bu kapsama girer.
- Temyiz edilmemiş kararlar: Temyiz edilebilecek kararların, zaman aşımı nedeniyle temyiz yoluna götürülememiş olması durumunda da kanun yararına temyiz mümkündür.
- Bu yolla, kararın hukuka aykırı olup olmadığı denetlenir ve eğer hukuka aykırılık tespit edilirse, karar bozulur ve Resmî Gazete’de yayımlanarak içtihat birliği sağlanır. Ancak, bu denetimin sonucunda verilen karar, doğrudan davanın tarafları lehine veya aleyhine herhangi bir değişiklik yapmaz. Asıl amaç, benzer davalarda aynı tür hataların yapılmasını önlemektir.
2. Yargılamanın İadesi (Yenilenmesi)
Yargılamanın iadesi (yenilenmesi), kesinleşmiş mahkeme kararlarının belirli sebepler doğrultusunda yeniden incelenmesini talep etme yoludur. Yargılamanın iadesi, kararın kesinleşmesinden sonra ortaya çıkan yeni delil veya durumların varlığı halinde başvurulabilecek bir yöntemdir ve bu sayede, hatalı bir kararın düzeltilmesi mümkün olabilir.
Yargılamanın İadesi Sebepleri Nelerdir?
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 375. ve 376. maddelerinde sayılan yargılamanın iadesi sebepleri sınırlıdır. Aşağıda başlıca sebepler yer almaktadır:
- Mahkemenin kanuna uygun kurulmamış olması
- Davaya bakması yasak olan yahut hakkındaki ret talebi, merciince kesin olarak kabul edilen hâkimin karar vermiş veya karara katılmış bulunması,
- Vekil veya temsilci olmayan kimselerin huzuruyla davanın görülmüş ve karara bağlanmış olması,
- Yargılama sırasında, aleyhine hüküm verilen tarafın elinde olmayan nedenlerle elde edilemeyen bir belgenin, kararın verilmesinden sonra ele geçirilmiş olması,
- Karara esas alınan senedin sahteliğine karar verilmiş veya senedin sahte olduğunun mahkeme veya resmî makam önünde ikrar edilmiş olması,
- İfadesi karara esas alınan tanığın, karardan sonra yalan tanıklık yaptığının sabit olması,
- Bilirkişi veya tercümanın, hükme esas alınan husus hakkında kasten gerçeğe aykırı beyanda bulunduğunun sabit olması,
- Lehine karar verilen tarafın, karara esas alınan yemini yalan yere ettiğinin, ikrar veya yazılı delille sabit olması,
- Karara esas alınan bir hükmün, kesinleşmiş başka bir hükümle ortadan kalkmış olması,
- Lehine karar verilen tarafın, karara tesir eden hileli bir davranışta bulunmuş olması,
- Bir dava sonunda verilen hükmün kesinleşmesinden sonra tarafları, konusu ve sebebi aynı olan ikinci davada, öncekine aykırı bir hüküm verilmiş ve bu hükmün de kesinleşmiş olması,
- Verilmiş kararın, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki protokollerin ihlali suretiyle verildiğinin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş olması veya karar aleyhine Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılan başvuru hakkında dostane çözüm ya da tek taraflı deklarasyon sonucunda düşme kararı verilmesidir.
Yargılamanın İadesi Talep Etme Süresi Ne Kadardır?
Yargılamanın iadesi başvurusu, kararın kesinleşmesinden itibaren üç ay içinde yapılmalıdır. Ancak, her halükârda bu süre on yılı aşamaz. İade talebinin kabul edilebilmesi için başvurunun belirli süreler içerisinde yapılmış olması ve başvurulan sebebin yasada öngörülen sebepler arasında yer alması gerekmektedir.
Yargılamanın İadesi Talebinin İncelenmesi ve Sonuçları Nedir?
Yargılamanın iadesi talebi, kararı veren mahkemeye yapılır ve mahkeme, öncelikle başvurunun süresinde olup olmadığını, başvurulan sebebin kanunda sayılıp sayılmadığını ve kararın kesinleşip kesinleşmediğini inceler. Şartların sağlanması halinde mahkeme, yeniden yargılama yaparak kararı kısmen veya tamamen değiştirebilir ya da onaylayabilir.
Hukuk Davalarında Olağanüstü Kanun Yollarının Önemi
Olağanüstü kanun yolları, adaletin sağlanması ve hukukun üstünlüğünün korunması açısından kritik bir öneme sahiptir. Bu yollar sayesinde hatalı kararların düzeltilmesi ve hukuka uygun yargılama süreçlerinin temini mümkün olur. Ayrıca, içtihat birliği sağlanarak benzer davalarda aynı hataların tekrarlanmasının önüne geçilir. Dolayısıyla, olağanüstü kanun yolları sadece davanın taraflarının menfaatini korumakla kalmaz, aynı zamanda genel hukuk düzeninin istikrarını da temin eder.
SONUÇ
Sonuç olarak, olağanüstü kanun yolları, kesinleşmiş mahkeme kararları için başvurulan bir yoldur. Hukukun hatalı veya eksik uygulanmasına karşı kritik bir itiraz mekanizmasıdır.
Bu yollar, hukuka aykırılıkların giderilmesi ve adaletin yerini bulması için etkili bir çözüm sunar. Yargılama hatalarından zarar gören kişiler için bu başvuru yolları, yeniden yargılanma ve adaletin sağlanması adına önemli bir fırsat oluşturur.
Olağanüstü kanun yollarına başvuruda alınacak olan hukuki destek sürecin karmaşıklığı sebebiyle oldukça önem arz etmektedir. Hata veya eksiklikler içeren başvurular davanın reddine neden olabilmektedir. Bu sebeple, alanında uzman avukatların desteğiyle hareket etmek, başvuruların doğru ve zamanında yapılması açısından büyük önem taşımaktadır.
Detaylı bilgi için bizlere ulaşabilirsiniz.
