Hızla gelişen teknoloji, verilerin kaydedilmesini ve uzun yıllar boyu saklanılmasını oldukça kolay hale getirmiştir. Ancak bu durum bazı endişeleri de beraberinde getirmiştir. Kişilerin hayatlarının belli dönemlerinde sosyal medya aracılığıyla dile getirdikleri düşüncelerinin veya deneyimlerinin internet ortamında sonsuza kadar saklanması endişelerin temel nedenidir. Aynı zamanda internetteki kişisel verilere kapsamlı araştırmalara gerek olmaksızın kolayca erişilebilmekte ve bireyler geçmişteki paylaşımları nedeniyle toplumsal yargılanmaya açık hale gelebilmektedir.
Ek olarak teknolojinin ve veri saklama yöntemlerinin sürekli değişmesi ve gelişmesi, güvenlik açıkları ve veri ihlalleri riskini de arttırmaktadır. Bu nedenle bireyin kişisel verilerine, üçüncü kişiler tarafından erişimin kısıtlanmasının sağlanması, verilerin silinmesi veya anonimleştirilmesi yollarıyla unutulma hakkı gündeme gelmektedir.
Yargı kararlarında unutulma hakkı; “bireyin geçmişte hukuka uygun olarak yayılmış ve doğru nitelikteki bilgilerinin zamanın geçmesine bağlı olarak erişimden kaldırılmasını ya da gündeme getirilmemesini talep edebilmesi” olarak ifade edilmiştir.
Unutulma Hakkı Nedir?
Unutulma hakkı ülkemizde kavramsal olarak kanuni bir düzenlemede yer almamaktadır. Pek çok hakkı içinde barındıran bir üst kavram olan unutulma hakkı; kişisel verilerin silinmesini, yok edilmesini, anonim hale getirilmesini ve indeksten çıkarılmasını gibi işlemleri kapsar. Dolayısıyla KVKK’nın 4.maddesi, 7.maddesi ve 11.maddesinde unutulma hakkının çerçevesinin çizildiği açıktır.
Ayrıca Anayasanın 20. maddesinde kişisel verilerin korunmasını isteme hakkının kişinin kendisiyle ilgili kişisel verilerin düzeltilmesini veya silinmesini talep etme hakkını da içerdiği belirtilmiştir. Unutulma hakkı ifadesine yer verilmemekle birlikte tanımı yapılan bu kavramın yargı kararları ışığında unutulma hakkı ile özdeşleştirilmesi gerekmektedir.
Bunun yanı sıra unutulma hakkının yargı kararlarında da uygulama alanı mevcuttur. Anayasa Mahkemesi’nin bir kararında bireyin geçmişte haber yapılmış ve gerçeğe aykırılığı ileri sürülmemiş davranışlarının artık hatırlanmasının engellenmesi talebi unutulma hakkı kapsamında değerlendirilmiştir.
Kişisel Verileri Koruma Kurulu Kararları Işığında Unutulma Hakkı
Kuruma yapılan bir başvuruda arama motorundan ad ve soyadı ile yapılan aramalarda kişi kendisiyle bağlantılı sonuçlara ulaşılmamasını istemiş, indeksten çıkarılma talebinde bulunmuştur.
Veri sorumlusu olan arama motorları; internette yayılan bilgileri bularak kendi indeksleme programları çerçevesinde kaydetmekte, sunucular üzerinde saklamakta ve kullanıcılara sunmaktadır. Dolayısıyla yaptığı faaliyet kişisel veri işleme niteliğindedir.
Kurum bu durumda ilgili kişinin temel hak ve özgürlükleriyle kamunun bu bilgiden edineceği menfaatin dengeli olup olmadığını incelenmiştir. İnceleme sonucunda kişinin unutulma hakkını kullanabilmesini teminen indeksin kaldırılmasına karar vermiştir.
Unutulma Hakkının İstisnai Doğası ve Şartları
Unutulma hakkı mutlak değil istisnai bir haktır. Dolayısıyla belirli şartlar altında kişilerin unutulma hakkını kullanabilmesi söz konusu olacaktır. Bu şartlar ilgili kişilerin verilerinin veri işleme amacı karşısında yanlış, elverişsiz, ilgisiz ve ölçüsüz olma durumlarıdır. Şartların çerçevesi net çizilmemiştir, bu nedenle hakkın kullanımı duruma göre esnek hale gelebilmektedir. Unutulmamalıdır ki istisnai bir hak olan unutulma hakkının söz konusu olduğu olaylarda somut olay özelinde değerlendirme yapılmalıdır.
İlgili Kişinin Kamusal Yaşamda Önemli Bir Rol Oynaması Durumunda Unutulma Hakkı
Kamusal yaşamda rolü olan bireylerin verilerine erişimde kamu yararının daha fazla olduğu genel kabuldür. Bu durumlarda kişinin kamusal yaşamda ayırt edilebilir bir rolünün olup olmadığı irdelenmelidir. İlgili kişi kamusal yaşamda önemli bir rol oynasa dahi genel kabule gidilmemeli, kamu yararı ve ilgilinin temel hak ve özgürlükleri dengesi gözetilmeli bu dengeye göre karar verilmelidir.
Özel Nitelikli Kişisel Verinin Mevcut Olması Halinde Unutulma Hakkı
Özel nitelikteki veriler öğrenildiği zaman kişinin mağdur olabilmesine ya da ayrımcılığa maruz kalmasına neden olabilecek nitelikteki verilerdir. Kanunda özel veriler sınırlı olarak sayılmış ve hassas içerikli olarak nitelendirilmiştir. Bu nedenle ilgili kişilerin hassas bilgilerinin arama motorlarından bağlantılarının kaldırılmasına yönelik taleplerinin kabul görme ihtimali diğer kişisel verilere nazaran daha yüksektir. Ayrıca özel nitelikli kişisel veri olmamakla birlikte kişiyi tanımlayıcı (adres, telefon, mali bilgiler vb.) bireyin mahremiyetinin ön plana çıktığı bilgilere karşı açılan başvuruların da kabul görme ihtimali yüksektir.
İlgili Kişinin Unutulma Hakkını Kullanma Yolları
İlgili kişinin veri sorumlusuna başvurması Kuruma şikâyette bulunmadan önce tüketilmesi zorunlu olan bir yoldur. KVKK m.13 kapsamında düzenlenen veri sorumlusuna başvuru durumunda başvuruda bulunanın ad, soyadı, TC kimlik numarası, tebligata esas yerleşim yeri, başvuruya esas elektronik posta adresi, telefon numarası, talep konusu ve başvuru yazılı ise imzasının bulunması gerekmektedir.
İlgili kişi veri sorumlusuna başvuru şartını yerine getirdikten sonra Kişisel Verileri Koruma Kuruluna şikâyette bulunabilecektir. KVKK m.14’te başvurunun reddedilmesi, verilen cevabın yetersiz bulunması veya süresinde başvuruya cevap verilememesi hallerinde ilgili kişi, veri sorumlusunun cevabını öğrendiği tarihten itibaren otuz gün ve her halde başvuru tarihinden itibaren altmış gün içinde kurula şikâyette bulunabilir. Kurul, başvuruya altmış gün içerisinde cevap vermezse başvuru reddedilmiş sayılır. Şikâyeti kabul edilirse kararı ilgililere tebliğ eder ve tebliğden itibaren gecikmeksizin en geç otuz gün içinde karar veri sorumlusu tarafından yerine getirilir.
Sonuç
İçerisinde bulunduğumuz dijital çağda, bireylerin internette bıraktıkları izler ve veriler hızla yayılabilmekte ve kalıcı hale gelebilmektedir. Bu durum unutulma hakkının önemini ve bilinmesi gerekliliğini arttırmaktadır. Bu nedenle bireylerin dijital dünyada kendilerini koruyabilmeleri için bilinçli olmaları ve gerekli önlemleri almaları büyük önem taşımaktadır.
Konu hakkında daha fazla bilgi almak için İzmir Avukat Kapital Hukuk Büromuzu arayabilirsiniz.
Yaz Stajyeri Ünsal Ceren KÖYKIRAN
