KENTSEL DÖNÜŞÜM DAVALARI VE İTİRAZLAR
Şehirleşme olgusu pek çok sorunun çözümünü bünyesinde barındıran kentsel dönüşümü de beraberinde getirmiştir. Özellikle son dönemde artış yaşanan kentsel dönüşüm sorunlarıyla davalar ve itirazlar çeşitlilik kazanmış ve sürecin takibinin iyi yapılması oldukça önem kazanmıştır. Bu sebeple bu yazımızda kentsel dönüşüm davaları ve itirazları üzerinde duracağız.
Kentsel Dönüşüm Nedir?
Kentsel dönüşüm en yalın anlatımıyla kamu girişimi ya da yardımıyla yoksul mahallelerin yapılarının iyileştirilmesi ve daha iyi bir sosyal çevre oluşturulmasıdır. Böylelikle şehirleşme ile birlikte meydana gelen sorunların çözümlerine yönelik yenileme ve geliştirme projeleri yapmak amaçlanmaktadır. Başta İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyükşehirler olmak üzere ülkemizin pek çok ilinde yoğun bir şekilde kentsel dönüşüme gidildiği gözlemlenmektedir.
Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının Kapsamı Nelerdir?
Kentsel dönüşüm uygulamalarının kapsamı içerisine kentsel kamusal alan kavramı, yollar, meydanlar, parklar, yeşil alanlar ve kültür merkezleri olmak üzere pek çok kamusal alan girmektedir. Bununla beraber özel mülkiyetteki taşınmazlar da kentsel dönüşüm kapsamına dahildir.,
Kentsel Dönüşümün Hukuki Boyutları
Kentsel dönüşüm kapsamında ortaya çıkabilecek uyuşmazlıklarda, 16/05/2012 tarihli ve 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ile 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu’nun birlikte değerlendirilmesi gerekmektedir. Bunlara ek olarak, İmar, Gecekondu ve Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilerek Korunması Hakkındaki Kanun ve Belediye Kanunu da kentsel dönüşüm bakımından önem arzeden diğer kanuni düzenlemelerdir. Ayrıca Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliği’nin geçici maddesinin de unutulmaması gerekmektedir.
Bunun yanında ülkemizde planlama faaliyetleri konusunda temel yasa 3194 sayılı İmar Kanunu‘dur. İmar Kanunu’nun 18. maddesine istinaden binalı ve binasız araziler maliklerin rızası alınmaksızın düzenlenebilmekte ve plansız yapılaşmış alanlar yenilenerek yol, yeşil alan, park ve okul alanı gibi kamusal alanların oluşumu sağlanabilmektedir.
Ülkemizin kentleşme noktasında en büyük sorunu olan plansız yapılaşma için gecekondu tabiri sık sık kullanılmaktadır. Kentsel dönüşüm sorunları kapsamında karşımıza çıkan bu plansız yapılaşmaya 775 sayılı Gecekondu Kanunu ile çözüm getirilmeye çalışılmıştır.
Zamanla, doğrudan dönüşümü düzenleyen yeni kanunlar da yürürlüğe girmiştir. Bu bağlamda 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilerek Korunması Hakkındaki Kanun tarihi eserlerin, kültürel ve doğal varlıkların yerel yönetimlerce yenilenmesine olanak sağlayan kanun olarak getirilmiştir.
Son dönemde yürürlüğü giren Belediye Kanunu’nun 73.maddesiyle de Büyükşehir Belediyelerine, Büyükşehir belediyesi sınırları içerisindeki ilçelere, ilk kademe belediyelerine ve il belediyeleri ile nüfusu 50.000’in üzerinde olan belediyelere yetki olarak verilmiştir.
Kanunen bir yerin dönüşüm ve gelişim alanı olarak ilan edilebilmesi için belediye sınırları içerisinde olması ve en az 50.000 metrekare olması şartlarının arandığı söylenebilir. Bazı kentsel dönüşüm projelerinin uygulanmasında özellikle projenin büyük bir alanı kapsaması söz konusu ise şartlara uygunluk bakımından güçlükler yaşanabilmektedir. Bu nedenle alan büyüklüğü şartı yalnızca konut, sanayi ve sosyal alanların oluşturulmasında veya deprem riskini ortaya kaldırmaya yönelik projelerde geçerli olmaktadır.
Kentsel Dönüşüm Davaları
6306 sayılı Kentsel Dönüşüm Kanunun 3.maddesinde riskli yapı kavramı tanımlanmıştır. Bu maddeye göre “riskli yapı” olarak binanın tespit edilmesinden sonra bu durum ayni hak ve şahsi hak sahiplerine bir “risk tespit raporu” ile bildirilmektedir. Raporun hak sahiplerine tebliğ edilmesinden itibaren 15 gün içerisinde, bu kişilere rapora itiraz hakkı tanınmıştır.
Hak sahipleri, itiraz yolunu kullanmayıp 6306 Sayılı Kanun madde 6/9 hükmüne göre, risk tespitinin hak sahiplerine tebliğinden itibaren 30 gün içerisinde İYUK hükümleri uyarınca iptal davacı açma hakları bulunmaktadır. Risk tespit raporlarına karşı açılacak iptal davasında görevli ve yetkili mahkeme riskli yapının bulunduğu yer idare mahkemesidir.
Yıkımla beraber taşınmazları arsa haline gelen malikler eğer taşınmazın yeniden dönüştürülmesi hakkında uygun çoğunlukla karar alamazlarsa veya malikler taşınmazı yeniden dönüştürmek istemezlerse idare işbu taşınmaz hakkında acele kamulaştırma kararı alabilmektedir.
Riskli yapılarla ile ilgili yıkım kararları verilmesi de mümkündür. Bu kararlara ilişkin de dava yoluna gidilebilir. Bu yapılar bağımsız bölüm niteliğinde ise, kat malikleri, bağımsız bölümlerine ilişkin SPK kuruluşlarının ve İl Müdürlüklerinin yaptığı değer tespitlerine karşı iptal davası açılabilir.
6306 Sayılı Kanuna göre riskli alan; zemin yapısı veya üzerindeki yapılaşma sebebiyle can ve mal kaybına yol açma riski taşıyan, Bakanlık veya İdare tarafından Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının görüşü de alınarak belirlenen ve Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan alandır. Riskli alan kararı Resmi Gazete’de ilan edilir. Bakanlar Kurulunun aldığı riskli alan kararı bir idari işlemdir ve bu idari işlemlere karşı yargı yolu açıktır.
Bunun yanı sıra riskli alanda yapılacak olan projeler hakkında Belediye, İl Özel İdaresi veya Bakanlığın yapmış olduğu diğer idari işlemlere karşı da iptal davası açılabilecektir. İptal davasını açma süresi ilan tarihinden itibaren 30 gündür.
Mevcut riskli yapıların başta deprem olmak üzere afetlere karşı dayanıklı hale getirilmesi, İdare açısından 6306 sayılı Kentsel Dönüşüm Kanunu ile birlikte bir zorunluluk haline gelmiştir. Bu zorunluluk doğrultusunda gereken tedbirlerin alınmasına yönelik olarak, idarenin elinde var olan seçeneklerden biri de, yeni yapı alanları tespit edilerek deprem bakımından risk taşıyan bölgelerde oturan kimselerin buralara yerleştirilmesi ve eski yerleşim bölgelerindeki can ve mal güvenliğini tehdit eden risklerin bertaraf edilmesidir.
Diğer yazılarımıza göz atmak için linke tıklayabilirsiniz.
Av.Bahadır Gökhan Kaya
Av.Buse Ergün
Sosyal Medyada Bizi Takip edin
https://www.facebook.com/kapitalhukuk
https://twitter.com/kapital_hukuk
https://www.instagram.com/kapitalhukuk/
https://tr.linkedin.com/company/kapi%CC%87tal-hukuk
